# BAŞYAZI

EMEL.

2019 yılında Ukrayna siyasetinde çok büyük bir değişiklik yaşandı, siyaset sahnesine yeni çıkan genç bir komedyen, Volodımır Zelenskiy, çok büyük bir oy farkıyla ikinci turdaki rakibi eski Cumhurbaşkanı Poroşenko’yu geçerek Ukrayna cumhurbaşkanı seçildi. 21 Nisan 2019 günkü seçimi kazanıp, göreve başlar başlamaz parlamentoyu feshedip ülkesini erken seçime götüren Zelenskiy 21 Temmuz günü yapılan bu seçimden de zaferle çıktı. Böylelikle Ukrayna’nın bağımsızlığını kazandığı 1991 yılından sonra ilk defa bir cumhurbaşkanı büyük bir çoğunlukla seçildi, aynı zamanda yeni kurduğu partisi Ukrayna Parlamentosunda mutlak çoğunluğu elde etti. Bir kısmı dar bölgeden, bir kısmı parti listelerinden seçilerek oluşturulan 450 sandalyeli parlamentoda işgal altındaki Kırım’da ve Rusya’nın desteklediği ayrılıkçı teröristlerle süren çarpışmalar sebebiyle Lugansk ve Donetsk bölgelerinde seçimler yapılamadığından 26 sandalye boş kaldı. Ukrayna parlamentosunun %75’ine yakın bir bölümü de yenilendi.

Ukrayna Cumhurbaşkanlığı ve Parlamento seçimlerinde, Kırım Rusya’nın işgali altında olduğu için Kırım Tatarlarının büyük çoğunluğu oy veremedi. Sadece, Herson, Geniçesk bölgelerinde yaşayanlar ile işgal sonrası Kırım’ı terk etmek zorunda kalmış ya da Kırım’a girişi yasaklanmış olup Ukrayna anakarasına yerleşen Kırım Tatarları oy kullanabildi. Kırım Tatar Millî Meclisi cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, cumhurbaşkanı olduktan sonra Kırım Tatarlarına elinden gelen desteği veren Poroşenko’yu destekledi. Parlamento seçimlerinde ise Kırım Tatar halkının temsilcilerine partilerin ilgisi büyük oldu. Oy verebilecek Kırım Tatar seçmen sayısının çok olmamasına rağmen, Rusya işgali karşısında Kırım Tatarlarının Ukraynalılara ilham veren vatanseverlikleri, örnek olan direnişleri ve mücadelelerinin Ukrayna kamuoyunda getirdiği itibar ve saygı, partilerin listelerinde Kırım Tatar adaylara yer vermelerini sağladı. Fakat Zelenskiy partisinin listesinde hiçbir Kırım Tatar adaya yer vermedi. 5 ayrı partinin listesinden seçime giren 8 Kırım Tatarından üçü milletvekili seçildi. Kırım Tatarlarının millî yolbaşçısı Mustafa A. Kırımoğlu ve KTMM Başkan Yardımcısı Ahtem Çiygöz, Poroşenko’nun liderliğindeki Avrupa Dayanışması partisinden; Rüstem Umerov da Svyatoslav Vakarçuk’un Ses partisinden milletvekili oldular. Ne yazık ki KTMM Başkanı Refat Çubar az bir oy farkıyla milletvekili olamadı.

Ukrayna iktidarında meydana gelen bu radikal değişiklik, Ukrayna’nın geleceği için olduğu gibi, Kırım ve Kırım Tatarlarının geleceği için de birçok soru işaretlerini de beraberinde getirmiştir. Zelenskiy’in Avrupa ve Rusya arasında nasıl bir yol izleyeceği, Rusya ile ilişkilerinin nasıl olacağı, Kırım’ın işgalden kurtarılması ve Kırım Tatarlarının hakları konusunda nasıl bir siyaset izleyeceği çok önemlidir. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinden önce Mustafa A. Kırımoğlu, Zelenskiy’e kamuoyu önünde Kırım ve Kırım Tatarları konusunda 5 maddelik bir soru sordu. Zelenskiy’in cevaplarını Kırımoğlu ve Kırım Tatar Millî Meclisi tatmin edici buldu. Gerek Kırımoğlu, gerekse KTMM Başkanı Refat Çubar yaptıkları açıklamalarla, yeni cumhurbaşkanı Zelenskiy’e peşinen muhalif olmadıklarını, onun Kırım ve millî politikalardaki doğru adımlarını her zaman destekleyeceklerini ve bu konularda işbirliğine hazır olduklarını belirttiler.

Bu arada Zelenskiy’in cumhurbaşkanlığı seçimini kazanmasından sonra, Poroşenko’nun göreve getirdiği üst düzey bürokratlar yeni cumhurbaşkanına kendi ekibini kurmasını kolaylaştırmak için istifa ettiler. Bu doğrultuda, Poroşenko tarafından Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Kırım Tatar İşlerinden sorumlu yetkilisi görevine getirilen Mustafa A. Kırımoğlu da istifa etti ve Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle görevinden ayrıldı. Bu gelişmeyi Rusya ve Türkiye’deki işbirlikçileri sanki Zelenskiy Kırımoğlu’nu görevden almış ve onunla, Kırım Tatar Millî Meclisi ile çalışmayacakmış gibi bir izlenim uyandırmak için belli aralıklarla yalan haberler ürettiler. Kırımoğlu ve Kırım Tatar Millî Meclisi Türkiye Temsilciliği bu konuda açıklamalar yaparak bu oyunu erken bozdular. Kırımoğlu, henüz Zelenskiy göreve başlamadan önce kamuoyuna yaptığı açıklamada, Poroşenko ile görüşerek resmî görevden alınmasına karar verdiklerini, bu göreve Kırım Tatar Millî Meclisi’nin belirleyeceği genç bir ismi Zelenskiy’e önereceklerini belirtmişti.

Zelenskiy Ukrayna Cumhurbaşkanı olduktan sonra AB Başkenti Brüksel’e yaptığı ziyaretten sonra ilk resmî ziyaretini Türkiye’ye yaptı. 7 Ağustos 2019 günü Ankara’ya gelen Ukrayna resmî heyetinde Mustafa A. Kırımoğlu ve Rüstem Umerov da yer aldı. Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy Anıtkabir ziyaretinden sonra, Mustafa A. Kırımoğlu’nu aracına davet ederek, Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneğimizin Dikmen’deki yeni Genel Merkez binasının açılışına birlikte gittiler. Baş başa görüştüler. Zelenskiy Türkiye’den döner dönmez Kırımoğlu’nu ve KTMM Başkanı Refat Çubar’ı Kırım ve Kırım Tatarlarının geleceği konusunda görüşmeye çağırdı. Kırım Derneğimizin açılışında Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy, Kırım ve Kırım Tatarlarının geleceği konusunda çok olumlu mesajlar verdi ve Kırım Tatarlarıyla yakın çalışacağını ifade etti. Kırımoğlu da burada yaptığı konuşmada Zelenskiy’in ve partisinin tek başına iktidar olduğunu, Kırım Tatarlarının haklarının tam olarak verilmesi, Kırım’ın işgalden kurtulduktan sonra Kırım Tatar Özerk Cumhuriyeti olarak yeniden kurulmasının çok daha kolay gerçekleştirebileceğini söyledi. Kırım Tatar Millî Meclisi Başkanı Refat Çubar da yaptığı konuşmada Ukrayna Cumhurbaşkanından Rusya işgaline karşı direnen Kırım Tatarlarının beklentilerini dile getirdi.

Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy, 9 Ağustos 2019 günü Mustafa A. Kırımoğlu ve Kırım Tatar Millî Meclisi Başkanı Refat Çubar, Kırım ve Kırım Tatarlarının geleceği meselesini görüştü. Görüşmede Kırımoğlu, cumhurbaşkanlığı nezdinde kendisinin yürüttüğü göreve daha geniş yetkiyle KTMM Başkanı Refat Çubar’ın getirilmesini önerdi. Aradan geçen iki ayı aşkın süre zarfında Zelenskiy bu konuda henüz bir adım atmadı. Ukrayna Parlamentosu’nda 29 Ağustos 2019 günü yeni seçilen milletvekillerinin yemin ederek göreve başlamasından sonra Zelenskiy’in önerisiyle, Aleksey Gonçaruk başbakan oldu. Parlamento ertesi günü de Gonçaruk’un bakanlarını oylayarak onayladı.

Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy, Ukrayna Bayrak Gününde düzenlediği toplantıda Donbas’ta savaşan bir Kırım Tatar askerin Kırım Tatar halkının kaderi ne olacak sorusuna “Benim için her Kırımlı, her Kırım Tatarı bir Ukraynalıdır. Sizin sesinizi duyuyoruz. Her Ukraynalı bizim ortak toprağımızı savunduğunuz için minnettardır. Kırım’ın Ukrayna’ya geri dönmesi için mücadele edeceğiz” dedi. Kırım Tatar askerin, “Kırım’ı geri aldıktan sonra, ki geri alacağımıza inanıyorum, benim halkım kendi vatanında bütün haklarını kullanarak yaşayabilecek mi? Kırım Tatar millî özerkliği sağlanacak mı?” sorusunu ise Zelenskiy, “Bu sorun çok ciddî bir soru. Birkaç senedir bununla ilgili Parlamento’da yasa tasarıları hazırlanıyor. Bu bilgiyi bana Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu ve Refat Çubar verdi. Partime çoğunluk olduğumuz için bu tasarıyı kabul edebileceğimizi söyledim. Ekibim çok sayıda ön yasa tasarıları hazırlıyor. Şu anda Kırım Tatarları tarafından teklif edilen üç tasarı var. Ekibimden onları incelemelerini rica ettim. Bu tasarılar, Kırım Tatarlarını ve onların haklarını destekliyorsa bir sorun görmüyorum” dedi.

Bu yaklaşımlar olumlu ve umut verici. Zelenskiy daha önce hiçbir cumhurbaşkanının sahip olmadığı imkâna sahip. Kırım Tatar Millî Özerkliği konusunun Ukrayna anayasası içerisinde yer almasını sağlaması için önünde hiçbir ciddî engel yok. Bu mesele Kırım işgalden kurtulmadan önce mutlaka halledilmesi gereken bir konu. Kırım Tatarlarının direnişi olmasaydı, işgalci Putin Rusyası bu işgali diğer ülkeler nezdinde çoktan meşrulaştırabilirdi. Kırım Tatarları 18 Mayıs 1944’de ellerinden alınan tarihî ve meşru haklarının bir an önce geri verilmesini bekliyorlar haklı olarak.

Zelenskiy liderliğindeki bu iktidarın Kırım Tatar Millî Özerkliği’ni yasallaştırması Ukrayna’nın da çıkarına olacaktır. Üstelik bu Kırım’daki direnişi güçlendirecek, moralleri ve umutları diri tutacaktır.

 

Emel Dergisi 268, Temmuz-Ağustos-Eylül 2019. Sayfa 3-6.