Emel KIRIM VAKFI
QHA
Kırım Tatar Sürgününün 75. Yıl Dönümünde Türkiye’de YTB ve Kırım Tatar dernek ve vakıfları tarafından çok sayıda anma faaliyetleri gerçekleştirildi.
Bu faaliyetlerin başında, Kırım Tatarlarının vatanlarından sürgün edilişinin 75. yılı 21 Mayıs 2019 günü Ankara’da Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB) ile Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Merkezi’nin birlikte düzenlediği resmî bir anma programı ile anıldı.
Ankara’daki bu ilk resmî anma programına YTB Başkanı Abdullah Eren, Kırım Tatar Milli Meclisi (KTMM) ve Dünya Kırım Tatar Kongresi (DKTK) Başkanı, Ukrayna milletvekili Refat Çubar, Ukrayna Enformasyon Politika Bakan Yardımcısı Emine Ceppar, Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Serdar Çam, Ukrayna Gençlik ve Spor Bakanı Danışmanı Gayana Yüksel ve Ukrayna’nın Ankara Büyükelçisi Andriy Sıbiga katıldı. Programa Ukrayna, Gürcistan, KKTC (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti), Litvanya, Romanya, Güney Sudan ülkelerinden büyükelçi ve elçilik temsilcilerinden de katılım oldu.
Kırım Marşı ve İstiklal Marşı’nın okunmasının ardından sürgünde hayatını kaybedenlerin anısına Kur’an-ı Kerim okunarak dualar edildi. Sürgünü anlatan belgesel gösterimi ve sürgün tanıklarının hatıralarını paylaşması ile devam eden programda, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da telgrafı okundu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan: “Geçen 75 yıla rağmen acısı bugün de yüreğimizi dağlayan sürgün…”
“1944 Kırım Tatar sürgünü 75. yıl anma programına davetiniz için teşekkür ediyorum. Kırım Tatarlarının anayurtlarından koparılmalarına ve büyük kayıplar vermesine neden olan bu elim hadiseyi 75. yılında bir kez daha hüzünle hatırlıyoruz.
Türk ve dünya tarihinin unutulmaz insanlık suçlarından biri olan, geçen 75 yıla rağmen acısı bugün de yüreğimizi dağlayan sürgünde yaşamını yitirenleri rahmetle anıyoruz.
Anma programı vesilesiyle, Türkiye’nin; Kırım’da yaşayan ve işgal sonrasında bölgeden ayrılmak zorunda kalan Kırım Tatarlarının hak ve menfaatlerini korumaya her koşulda devam edeceğini vurgulamak istiyorum.
1944 Kırım Tatar sürgünü anma programının düzenlenmesinde emeği geçenleri tebrik ediyor, tüm katılımcıları en kalbi duygularımla selamlıyorum.”
Resmî anma programı çerçevesinde konuşmalarını yapan Emine Ceppar, Serdar Çam, Refat Çubar ve Abdullah Eren sürgün üzerine duygu ve düşüncelerini aktardılar.
Eren: “Acılarımızı ibretlik derslere dönüştürmemiz lazım”
Protokolün açılış konuşmasını YTB Başkanı Eren yaptı. Konuşmasında Eren, YTB’nin soydaş topluluklara yönelik çalışmalarına değindikten sonra Ahıska sürgünü ve Çerkes sürgününü de hatırlatarak 2019’da Kırım Tatar sürgününün 75’inci yıl dönümünden bahsetti.
“Bu acılarımızı ibretlik derslere dönüştürmemiz lazım. Biz de kurum olarak bu acıları unutmayalım ve hem Kırım Tatarlarının hem Türklerin hem de tüm dünyadaki insanların yarınına ilişkin huzur dolu bir gelecek olsun diye, barış ve huzur hüküm sürsün diye, bu acılardan gerekli dersleri çıkaralım diye böyle bir etkinlik yaptık.” diyen Eren, bugün gösterilen çektikleri belgeselin hazırlığıyla ilgili detaylardan da bahsetti.
Çok detaylı bir sözlü tarih arşiv çalışması gerçekleştirdiklerini belirten Eren, belgeseli kitaplaştırdıklarını ve sözlü tarih arşiv kitabının da istifadeye sunulacağını bildirdi.
Kırım Tatarları için Kırım kültürel mirası envanter çalışması, Kırım Tarihi mirası tanıtım çalışmaları, dini ve kültürel eğitim çalışmaları, ayrıca mesleki eğitimler düzenlediklerini söyleyen Eren, konferans ve panel destekleri verdiklerini, kültürel hareketlilik programları düzenlediklerini söyleyen Eren, Ankara’da gerçekleştirilmekte olan ve farklı ülkelerden bir araya gelen Kırım Tatar gençlerin katıldığı 9’uncu Kırım Tatar Gençlik Kurultayına da değindi.
Çubar: Tarihi “Kırım Tatarsız Kırım” politikasını bugün Putin devam ettiriyor
Eren’in ardından konuşma yapan KTMM ve DKTK Başkanı, Ukrayna Milletvekili Refat Çubar, konuşmasına Muhtarov’un anılarına değinerek başladı. Çubar, sürgünden sonra Özbekistan’da dünyaya geldiğini, bu şekilde dedesi babası Kırım’da doğan, kendileri sürgün yerlerinde doğan Kırım Tatarlarını hatırlattı.
Kırım Tatar sürgünün 200 yılı aşkın bir baskı politikasının sonucu olduğunu ifade eden Çubar, sürgünün etnik temizlik amacıyla yapıldığını belirtti.
1944’e kadar gelen süreçteki suni açlık ve Kırım Tatarlarını hedef alan kıyımlardan bahseden, rakamlar aktaran Çubar, “Kırım Tatarsız Kırım” politikasını günümüzde Vladimir Putin’in devraldığını söyledi.
Ceppar: Kırım’ı geri alana kadar bu güreş yolunda birlikte olacağız
Ukrayna Enformasyon Politika Bakan Yardımcısı Emine Ceppar, Kırım Tatar sürgününe denk gelen neslin her şeyini kaybettiğini söyleyerek, “Evlerini terk ederek zor şartlarda ölüm ve yaşam arasında kaldılar.” diye kaydetti.
“İkinci nesil ise evlerinden kilometrelerce uzakta evlerine dönmeyi unutmadı.” diyen Ceppar, bu bağlamda hem siyasi hem de enformasyon cephesinde Kırım’ı geri almak için mücadeleye hazır olunması gerektiğini ifade etti.
Ceppar, Kırım’ın işgaliyle birlikte Donbas bölgesinde yaşananlara da değindi. Konuşmasını, “Kırım’ı geri alana kadar bu güreş yolunda birlikte olacağız” sözleriyle bitirdi.
Çam: Mazlumların sustuğu dünyada yaşıyoruz
Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Serdar Çam, konuşmasına, “Acı bugüne göre dinse de ateş düştüğü yeri yakar. Hepimiz bir şekilde o dönemle ilgili olarak ninelerimizi dinleyerek büyüdük. Ben de rahmetli anneannemi hatırlıyorum, Afyon’da Yunan işgalinde yaşadığı korkuları, çocuklarla birlikte evin içinde nasıl o işgal günlerinin geçtiğini anlatırdı.” sözleriyle başladı.
“Geçmişteki bütün acılara rağmen geleceğe bakacağız, yeni nesillerle akla rasyonaliteye uygun bir şekilde bir takım hamlelerle kaldığımız yoldan devam edeceğiz. Çünkü hayat devam ediyor.” diyen Çam, YTB Başkanı Eren’in de konuşmasında ifade ettiği gibi acılardan ders çıkarmak gerektiğini söyledi.
Türkiye’nin soydaşları için elindeki imkanları karınca kararınca seferber etmeye çalıştığını da dile getiren Çam, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla Kıyiv’de (Kiev) bir külliyenin inşa çalışmalarına başlanacağını da aktardı.
*
Konuşmaların ardından şiir ve müzik dinletisi, resim, fotoğraf ve kültürel değerler sergisi yapıldı. 1944’te Ayserez köyünden Özbekistan’a sürgün edilmiş olan sürgün tanığı Vait Muhtarov’un konuşması ve 75. yıl için hazırlanan sürgün belgeselinin gösterimi yapıldı.
Vait Muhtarov: “28 gün içinde anam ve 4 kardeşim rahmetli oldu.”
Sözlerine Kırım Tatarlarına desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen Türkiye’ye teşekkür ederek başlayan Muhtarov, sürgün dönemindeki çektikleri sıkıntıları tüm açıklığıyla dile getirdi. Babasının önceden vefat ettiğini, annesinin de sürgün sırasında hayatını kaybettiğini, Rusya’nın derinliklerindeki steplere nasıl sürüldüklerini anlatan Muhtarov, gece saatlerinde Rus askerlerinin kapılarına dayanmasından itibaren birçok detayı aktardı.
Sürgünün akabinde bir yılı bulmadan ölümlerin başladığını söyleyen Muhtarov, açlıkla birlikte susuzluğun da yıkıcı olduğunu söyleyerek, ”Erkekler açlıktan şişti. Güç kalmadı. Ben 12 yaşındayken, 28 gün içinde anam ve 4 kardeşim rahmetli oldu.” dedi. Annesini defnederken hayli zorlandıklarını söyleyen yaşlı Kırım Tatarı, ”Kimsede güç kuvvet kalmadı. Bizim köyde 33-34 erkek vardı yaşlı olsalar da. Hepsi ölüp gitti. Onlar dayanmadı. Kadınlar kaldı, çocuklar kaldı. O vakit yıkamaya bir imam, bir (görevli) yoktu.” diye kaydetti.
Sürgünün tanıklarından Vait Muhtarov
“Biz masal yerine sürgün hatıralarını dinledik.”
Anneannesinin anılarını dinleyicilerle paylaşmak üzere sahneye çıkan Kırımlı Mustafayeva, Türkiye’ye ilk geldiği döneme ait şu anısını anlattı, “Lisanstan dersler almaya başlamıştım (Sakarya’da yüksek lisans eğitimi sırasında). Ve halk edebiyatı dersine girdim. O derste masalları anlatıyordu hoca. Bana sordu, “Sizin de, Kırım Tatarlarının, senin anneannenin anlattığı masal var mı?” dedi.
Ben böyle bir durdum ve cevap veremedim, otuz saniye düşündüm. Kalabalık bir ortam, herkes bakıyor. Dedim ki, “Hayır. Bizim masallarımız yerine biz hep bu sürgünleri dinledik” dedim. Ve sürgünü anlattım masal yerine. Biz Kırım Tatar gençleri masal yerine bunları dinledik. Ninni yerine de Ey Güzel Kırım Türküleri dinledik.”
18 Mayıs 1944 günü sürgünü yaşayan sürgün tanıklarıyla yapılan mülakatlara dayanarak, Ufuk Aykol tarafından yayına hazırlanan ve YTB tarafından Türkçe ve İngilizce olarak bastırılan 1944 Kırım Tatar Sürgünü – “Onlar da İnsandı” adlı belgesel kitap konuklara dağıtıldı.
Resim yarışmasının kazananları ödüllerine kavuştu
Program kapsamında, Kırım Derneği Genel Merkezi tarafından düzenlenen Sürgünün 75. Yılı konulu Uluslararası Resim Yarışmasına Ukrayna, Kırım, Romanya ve Türkiye’den katılan 50’den fazla resim de sergilenecek ve yarışma sonuçları da açıklandı.
Yetişkinler kategorisinde birincilik ödülü Mehmet Sağ’a, ikincilik ödülü Rıza Abducemilev’e, üçüncülük ödülü Elzara Seydametova’ya, jüri özel ödülü ise Feride Bulatova’ya verildi. Gençler kategorisinde birincilik ödülü Tutuianu Teodor’un, ikincilik ödülü Niyara Pinkayeva’nın, üçüncülük ödülü ise Sultaniye Zeynidin Servergızı’nın oldu.
Kırım Tatarca yırların da çınladığı anma programında tanınmış Kırım Tatar sanatçı Dilaver Osmanov, “Ey Güzel Kırım’ı” seslendirdi.
Kırımlı fotoğrafçı Akim Seyitablayev’in fotoğraf arşivinden seçilen fotoğraflardan oluşan bir fotoğraf sergisi de katılımcılara sunuldu.
Aynı gün akşam YTB ve Kırım Derneği Genel Merkezi tarafından konuklar için bir iftar programı da gerçekleştirildi.
DİĞER ANMA PROGRAMLARI VE FAALİYETLERİ:
Kırım Tatarlarının vatanlarından sürgün edilişinin 75. yıldönümü ile ilgili olarak Emel Kırım Vakfı, Kırım Derneği Genel Merkezi ve Türkiye’deki diğer Kırım Tatar sivil toplum kuruluşları bu yıl Türkiye’de çeşitli faaliyetler gerçekleştirilmiştir:
Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Merkezi
18 Mayıs 2019 Cumartesi günü saat 15.00’te Ankara-Ulus Heykel Meydanında anma toplantısı ve basın açıklaması yapıldı. Anma toplantısının ardından ikindi namazı öncesinde Hacıbayram Camiinde sürgün şehitlerinin ruhları için Kuran-ı Kerim okundu ve dualar yapıldı.
Emel Kırım Vakfı
17 Mayıs 2019 Cuma günü saat 20:00’de Defterdar İbrahim Paşa Camii Avlusunda (İstanbul) iftar programı düzenlendi ve sürgün şehitleri için dua edildi.
Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği İstanbul Şubesi 18 Mayıs 2019 Cumartesi günü İstanbul, Beyazıt Meydanı’nda Kırım Derneği İstanbul Şubesinin organizasyonunda saat 14.00’te toplanan Kırım Tatarları ve Ukrainler tarafından Kırım’ı hala işgal altında bulunduran Rusya Federasyonu protesto edilerek Dernek Başkanı Celal İçten tarafından basın açıklaması okundu.
Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği İstanbul Anadolu Yakası Şubesi
18 Mayıs 2019 Cumartesi günü saat 18.30’da Kadıköy Meydanı Atatürk Heykeli önünde anma toplantısı ve basın açıklaması yapıldı. Daha sonra da dernek merkezindeki iftarda sürgün şehitleri için dua edildi.
Eskişehir Kırım Derneği
18 Mayıs 2019 Cumartesi günü saat 18.00’de 18 Mayıs 1944 Sürgünü Anıtında (Zekeriya Canıgüroğlu Parkı-Eskişehir) anma toplantısı yapıldı.
Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Kocaeli Şubesi
18 Mayıs 2019 Cumartesi günü saat 14.00’te Derince Kent Meydanında (Derince/Kocaeli) anma toplantısı yapıldı.
Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Çatalca Şubesi
18 Mayıs 2019 Cumartesi günü saat 19.00’da Çatalca’nın İzzettin Mahallesindeki Kırım Anıtı önünde anma toplantısı yapıldı.
Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Gebze Şubesi
17 Mayıs 2019 Cuma günü saat 19.30’da Dernek Lokalinde (Gebze-Kocaeli) basın açıklaması ve anma toplantısı yapıldı. Ardından iftar programında Sürgün şehitleri için dualar edildi.
Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Bursa Şubesi
18 Mayıs 2019 Cumartesi günü saat 15:00’te Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu Parkında (Yenimahalle, Yıldırım-Bursa) anma toplantısı yapıldı.
Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Amasya Şubesi
18 Mayıs 2019 Cumartesi günü saat 21:00’de İhsaniye Mahallesi Mecidiye Camii-Amasya’da sürgün şehitleri için Mevlid-i Şerif okutuldu, dua edildi.
Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Manavgat Şubesi
18 Mayıs 2019 Cumartesi günü saat 21.00’de Hasan Fehmi Boztepe Camii-Manavgat/Antalya’da sürgün şehitleri için Mevlid-i Şerif okutuldu, dua edildi.
Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Aksaray Şubesi
17 Mayıs 2019 Cuma günü Sürgün Anıtına çiçek bırakılıp basın açıklaması yapıldıktan sonra saat 12.30’da Hamidiye Mah. Kırımlı Merkez Camii-Aksaray’da sürgün şehitleri için Mevlid-i Şerif okutuldu, dua edildi.
Düzce Kırım Derneği
15 Mayıs 2019 Çarşamba günü saat 20.00’de Salon Coşkun-Düzce’de iftar programı düzenlendi ve sürgün şehitleri için dua edildi.
Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Bandırma Şubesi
18 Mayıs 2019 Cumartesi günü saat 20.00’de Etusta Restoran-Bandırma/Balıkesir’de iftar programı düzenlendi ve sürgün şehitleri için dua edildi.
Tüm Tatar Türkleri Dayanışma Derneği/Kırım Gelişim Vakfı
17 Mayıs 2019 Cuma günü saat 13:00’te Yanimahalle Camii-Bursa’da anma programı düzenlendi, sürgün şehitleri için dua edildi.
Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Kırıkkale Şubesi
4 Mayıs 2019 Cumartesi günü Kırıkkale Çarşı Camiinde sürgün şehitleri için Mevlid-i şerif okutuldu, dua edildi.
Kırım Derneği İngiltere Temsilciliği
18 Mayıs 2019 Cumartesi günü saat 20.00’de Süleymaniye Camii-Londra’da iftar programı düzenlendi ve sürgün şehitleri için dua edildi.
Adana Kırım Türkleri Derneği
18 Mayıs 2019 Cumartesi günü saat 20.00’de Dernek binası-Adana’da iftar programı düzenlendi ve sürgün şehitleri için dua edildi.
İzmir Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği
İzmir Kırım Derneği, 18 Mayıs 1944 Kırım Tatar Sürgününün yıl dönümüne binaen, Konak’ta bir basın açıklaması gerçekleştirdi.
Emel 267, Sayfa 45-56.
