NİHAT OSMAN’IN ARDINDAN

(1945-2022)

 

Özgür KARAHAN

Dobruca’daki Kırım Tatarlarının önde gelen aydın şahsiyetlerinden, Emelci öğretmen ve gazeteci Nihat Osman’ın 3 Haziran 2022’de vefat ettiği haberini aldık. Yüreğimiz kederle doldu.

Nihat Osman 15 Aralık 1945’te Dobruca’nın (Romanya) Köstence şehrinde çoğunlukla yoksul insanların yaşadığı Qoşu Mahallesinde[1] doğdu. Köstence’nin eski belediye başkanlarından birinin^[2] adını taşıyan ızgara planlı bu mahallenin sakinleri birbirine dik kesişen sokaklardaki, bahçeli tek katlı mütevazı evlerde otururlardı.

Babası Mecidiye Müslüman Seminarı’ndan mezun olmuş Dobruca’nın tanınmış din adamı ve öğretmenlerinden olan Sait Osman’dır. Sait Osman’ın dedeleri 1854-1856 Kırım Harbinden evvel Kırım’da Orkapı’nın Qartqazaq^[3] (Tavriçeskoye) köyünde yaşıyorlarmış. Sülaleye Qoldaşlar (Koldaşlar) denirmiş. Güzel Kırım’ın kuzeyindeki düzlük topraklarda çiftçilikle uğraşırlarmış. Sait Osman’ın dedesi Ali Qoldaş Dobruca’nın ortalarındaki Karasu (şimdiki Mecidiye) kasabasının 5-6 kilometre doğusunda yer alan Çöl Tatarı^[4] köyü Köstel’e (Castelu) varıp, yerleşip, toprak satın alıp çiftçilikle uğraşmış. Köyde Ağa Ali diye nam kazanmış. Onun çocuklarından sadece Ümer, Feride ve Osman’ın adları biliniyor. 93 Harbi sonrası Dobruca yeni devlet durumuna gelen Romanya’nın bir vilayeti olunca Romen nüfus idaresinde Ali Qoldaşlar ailesi Agali Qoldaş diye kayda alınır. Ağa Ali’nin çocuklarının ve torunlarının soyadları Romen kayıtlarına Agali olarak geçer. Torunlardan bir tek Sait’in adı yanlışlıkla Sait Osman olarak yazılır. Sonraları Osman soyadı onun çocuklarının da soyadı olarak kalır.

Annesi Raziye Hanım, Nihat’a ve hayatta kalan çocuklarına masal yerine ciltletip kitap haline getirttiği Emel dergilerinden ve Sağış[5]’tan Tatarca yazılar, şiirler, hikâyeler;  Hazreti Ali’nin cenklerinden, peygamberlerin hayat hikâyelerinden kısımlar okuyan, günlük siyaseti takip eden ve bir dönem mahallelerinde bakkaliye de işleten, becerikli bir ev kadınıydı. Babası Üseyin ve annesi Şehzade Türkiye Türkçesine yakın bir Kırım Tatarca olan Yalıboyu şivesini konuşurlarmış. Üseyin’in babası Resul annesi ve babası ile birlikte Yalta’dan göç edip önce Musubey (Horia), sonra da Taşpınar (Siliştea) köyüne yerleşmişler. 5 kardeşi olan Raziye Hanım’ın ağabeyi Nuri Resul (1899-1980) 1929-1933 yılları arasında Köstence müftülüğü görevinde bulunmuş.

 Nihat Osman’ın kardeşleri Reyhan (1932), Ruşen (1934-1939),  Faruk (1937-1939), Saim (1939-2015) Nazmi (1943-2021) ve 1948’de doğumlarından bikaç gün sonra ard arda vefat eden ikizler Ahmet ve Mehmet’ti.

Küçük Nihat Qoşu Mahallesindeki Tatar Bala Bahçesinde (anaokulu) öğrenime başladı. Babasının hoca olduğu Qoşu Camiinin bulunduğu Poporlui Sokağı ile küçük evlerinin olduğu İzvor Sokağının kesiştiği köşedeki bu küçük anaokulu binası vaktiyle annesinin bakkal olarak işlettiği dükkanın ta kendisiydi.

Sonra ilk ve ortaokulu yine Qoşu Mahallesindeki 10 No.lu Okulda (7 sınıf) okudu. 1965’te Köstence’nin en eski ve meşhur liselerinden biri olan “Mircea cel Bătrân” Lisesini bitirdi ve Bükreş Üniversitesi – Şarkiyat / Türkoloji Bölümü’nün Tatarca – Romence Şubesini kazandı. 1971’deki mezuniyet sınavından sonra, Fransızca – Romence öğretmenliğine tayin edildi. Ialomitsa ve Köstence illerinin bazı köylerinde vazife gördü.  

1978 senesinde Salia Feyzula ile evlendi. 1979’da Leyla, 1981’de de Ruşen adını verdikleri iki kızları oldu.

1989 ihtilâlinden sonra, Köstence İli Kütüphanesinde çalıştı. Nihayet, 2000-2012 yılları arasında Romanya Müslüman Tatar Türkleri Demokrat Birliği’nin yayınladığı “Karadeniz” Dergisinin Baş Redaktörlüğünü üstlendi; oradan da emekliliğe ayırıldı.

Nihat Osman 1990 yılında Romanya Müslüman Tatar Türkleri Demokrat Birliği’nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. Önce, Köstence Şubesi sekreterliğine seçildi, daha sonra Kültür Komisyonu Başkanlığını üstlendi. Daha sonra, 1999-2004 yılları arasında Romanya Müslüman Tatar Türkleri Demokrat Birliği’nin Genel Sekreterliğine seçildi. 17 Nisan 1994 tarihinde Memedemin Yaşar ve Ömer Edip ile birlikte, “Necip Hacı Fazıl” Kültür Cemiyetini kurdu. Başından sonuna kadar (Ekim 2002), bu Cemiyetin Kurucu Başkanlığını üstlendi. Bu dönemde düzenledikleri faaliyetlerin en başarılı olanlarını şöyle sıralayabiliriz: Millî Șairimiz Mehmet Niyazi’nin, Kırım Tatar Halk Cumhuriyetinin kurucusu ve Başkanı, millî şehidimiz Numan Çelebi Cihan’ın, millî şair ve şehidimiz Hamdi Giraybay’ın anılarına konferanslar ve anma törenleri, Müstecib Hacı Fazıl Ülküsal’ın doğumunun 100. Yılı Konferansı (1999), İsmail Bey Gaspıralı’nın Doğumunun 150. yılı (2001), Hamdi Giraybay’ın Doğumunun 100. Yılı…

9-11 Kasım 2001’deki 4. Kırım Tatar Milli Kurultayı’na misafir delege olarak katıldı.

Nihat Osman’ın toplum hayatına en çok etki eden faaliyetlerinden biri de Romanya’daki Kırım Tatarlarının bir millî günü olması fikrini gündeme getirmesi oldu. Romanya parlamentosundaki Tatar milletvekili Amet Aladin’in desteği ve yasa teklifiyle 13 Aralık günü Romanya’daki Kırım Tatarlarının millî günü olarak resmen kabul edildi.

Kırım ve Dobruca’daki Kırım Tatar millî kimliği, gündemi, kültürü hakkında çok sayıda Kırım Tatarca, Romence ve Türkçe kaleme alınmış makale ve yazısı yayınlandı. Ayrıca ağabeyi Saim Osman Karahan ile birlikte “Sağış – Mehmet Niyazi”, “Ant Etkenmen – N.Çelebi Cihan”, “Dobrucanıñ Davuşı 1-2-3 – M. Vani Yurtsever”, gibi kitapları yayına hazırladı. Romanya’da, Türkiye’de ve Kırım’da çeşitli konferanslara, televizyon programlarına katılarak dünyaya yayılmış Kırım Tatarlarını anlattı, tanıttı.

Nihat Osman 3 Haziran 2022’de Köstence’de vefat etti. Kırım Tatarlarının önemli değerlerinden biriydi. Bütün millî meselelerde en ön saflarda yerini alırdı. Emelci gelenekten gelen, kendini ön plana çıkarmadan çalışan, davasına yürekten inanmış bir idealist, bir kültür adamıydı. Nurlar içinde yatsın. Allah rahmet eylesin. Mekânı cennet olsun.

[1] Romence adı Coiciu olan mahalle, sakinlerin çoğunluğunu oluşturan Kırım Tatarlarının dilinde Tatarcalaşmış ve Qoşu Mahallesi olarak isimlendirilmişti.

[2] Mihail Coiciu, Romen siyasetçi. 1842-1914.

[3] Qartqazaq: Kart Kazak. Kırım yarımadasının kuzeyinde Orkapı kıstağında bulunan bir Kırım Tatar köyü. 1,5 km kuzey batısındaki bölge merkezi Orkapı’ya (Krasnoperekop) bağlı 10 metre rakımlı bir yerleşim yeri. Köydeki ahali çiftçilikle uğraşırmış. Köyün adı Osmanlı ve 1783 işgali sonrasındaki bütün Çarlık Rusyası haritalarında Kart Kazak olarak görülmektedir. Kırım Tatarlarının 18 Mayıs 1944’te topyekûn sürgün edilmesinden sonra Sovyet yönetimince ismi Tavriçeskoye olarak değiştirilmiş.

[4] Dobruca’da köyler Noğay, Çöl ve Tat köyleri diye bilinir. Orta yolaq özellikleri pek görülmez; yerleşme sırası Rusların Karadeniz’e doğru ilerlemelerine göre olmuş: Noğay, Çöl ve en son Yalıboylular.

[5] Milli şair Mehmet Niyazi’nin Sağış (Özlem) adlı Kırım Tatarca şiir kitabı da Emel Dergisi matbaasında basılmıştı.