Hazırlayan : Özgür KARAHAN.
Kırım Ateşi – Bir İşgalin Anatomisi
Gönül ŞAMİLKIZI
Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2018.
ISBN: 978- 6051556390
240 sayfa, 13,5x21cm.
Kırım Tatarları, Sovyet diktatörlüğünün gasp ettiği vatanlarına, bu insanlık düşmanı rejimin çöküşüyle yarım asır sonra dönebilmişlerken, şimdi de o rejimin territoryal nüfuz ve etki alanına vâris olma iştahıyla Karadeniz’in incisine pençesini geçiren yeni Rus emellerinin kurbanı olmuşlardır. Böylece Kırım Tatarları’nın öz yurdu, bütün dünyanın gözü önünde iki yüzlü ve hukuksuz yeni Rus şovenizminin pervasız cinayetlerinin, Kremlin kuklaları tarafından yaratılan siyasî istikrarsızlık ve kararsızlıklardan beslenen saldırgan müdahalelerinin öznesine dönüşmüş, Kırım Tatarları öz topraklarında bu defa da esir durumuna düşmüşlerdir. Çalışma alanı eski Sovyet coğrafyası olan Gönül Şamilkızı, uzun zamandır yerinde takip ettiği bu bölgedeki çatışma ve krizleri, Kırım’ın işgaline varan sürecin birincil tanığı olmuş bir gazeteci kimliğiyle, okuyucuyu içine çekecek sarsıcı bir yalınlık ve anlaşılır bir kuşatıcılıkla ele almış, okurken, içinde bulunduğumuz bölgenin büyük politik aktörlerinden birinin, tarih tarafından kendisine verilen itimatsızlık beratını nasıl bir “liyakat”le taşıdığını daha iyi anlayacağımız çağdaş bir kronik meydana getirmiştir.
Karadeniz Jeopolitiği
Beta Yayınevi, Ankara, 2018.
1276 sayfa, 16,50 x 24 cm.
ISBN: 9786052420829
Karadeniz jeostratejik ve jeopolitik önemli olan bir denizdir. Balkanlar, Kafkaslar, Ortadoğu, Hazar ve Akdeniz’e açılım olanaklarını sağlayan bir coğrafî konumdadır. Küresel ticaret, hammadde taşımacılığı, enerji hatları ile Kırım yarımadası, İstanbul ve Çanakkale Boğazları küresel ve bölgesel güvenlik stratejileri açısından Karadeniz’i dikkatlerin odağına yerleştirmektedir. Son yıllarda Rusya Federasyonu’nun bölge güvenliğini sarsan saldırgan politikaları da Karadeniz’e kıyıdaş ülkeleri dünya gündeminde tutmaktadır.
Bu hacimli kitap Karadeniz jeopolitiğine bilim alanında derinlik ve zenginlik kazandırmak maksadıyla yayınlanmış. Sahasında yetkin isimlerin kaleme aldığı toplam 89 makale bu kitapta yer almış. Makaleler şu başlıklı bölümlerde tasnif edilmiş:
*Karadeniz’in Kısa Tarihi *Karadeniz’in Jeopolitik ve Jeostratejik Önemi *Karadeniz’e Kıyıdaş Ülkeler ve Yeni Jeopolitik Dengeler *Karadeniz’e Kıyıdaş Ülkelerin Ulusal Güvenlik Stratejileri *Karadeniz’in Güvenliğine Yönelik Yeni Gelişmeler *Karadeniz ve Enerji *Karadeniz’e Kıyıdaş Olmayan Devletlerin Karadeniz Politikaları ve Stratejileri *Uluslararası Kuruluşların Karadeniz Politikaları ve Stratejileri *Karadeniz’in Hukuki Rejimi *Karadeniz Bölgesindeki Ekonomi – Politik Gelişmeler *Türkiye’nin Karadeniz Politikası.
Kırım Yurtına ve Ol Tarflarga Dair Bolgan Yarlıglar ve Hatlar (Metin-Dizin)
Faysal Okan ATASOY.
Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara,
ISBN: 9789751634191
2 Cilt, 2006 sf. 16x24cm.
Kırım Yurtına ve Ol Taraflarga Dair Bolgan Yarlıglar ve Hatlar adlı eserin çeviri yazı (transkripsiyon) ve dizininden oluşan bu eser, giriş, metin ve dizin bölümlerinden oluşur. Eserde yer alan, Kırım Hanlığının 1520-1742 yılları arasında gönderdiği ve komşu devletlerinden aldığı resmî mektuplar Hanlığın tarihi ve Kırım Tatarcası üzerine yapılacak araştırmalar için temel kaynaklardandır.
Kırım Türkleri – Eskişehir’de Kırım Kültürün Folklorik Olarak İncelenmesi
Çiğdem SÜTÇÜ, Fatih ÖZÇELİK
İdeal Kültür, İstanbul, 2018.
ISBN: 9786052101100
363 sayfa, 13,5x21cm.
Eskişehir’deki Kırım Kültürünün Folklorik Açıdan İncelenmesi adlı eserin konusunu Eskişehir’in Mahmudiye ilçesine bağlı Mesudiye ve Şerefiye köylerinde yaşayan Kırım Türklerinin sosyo-kültürel yapılarının halk bilimi açısından incelenmesi ve karşılaştırılması oluşturmaktadır. Bu çalışma ile iki köyün mevcut kültürlerini kaybolmadan kayıt altına almak, sosyokültürel yapılarının saptayarak günümüzdeki Kırım Türk kültürünün durumu ve yapısı açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca eserde Osmanlı Dönemi’nde Kırım ve Rus işgali, akabinde de Kırım Türklerinin vatanları olan Kırım’dan göçleri ele alınmıştır.
İz Bırakan Hatıralar
Hamit TAYMAZ
İstanbul, 2018.
295 sayfa
Hamit Taymaz kendi hayatı ile birlikte dedelerinin Kırım hatıralarını, köydeki (Büyük Burhaniye – Ceyhan) gelenek ve görenekleri, halk kültürü örneklerini de geniş olarak anlattığı hatıratını kızı Hilal ve damadı Emrah’ın da desteğiyle kitap haline getirip bastırmaya muvaffak olmuş. İnsan yaşamına dair son derece değerli bilgilerin yazıya dökülüp gelecek nesillere aktarılmasının başarılı bir örneği olan kitabın sonunda çok sayıda fotoğraf ve belge ile hayat hikayesi zenginleştirilmiş.
Kırgızistan’da Ceditçilik Hareketi (1900-1916)
Ayida KUBATOVA
Bengü Yayıncılık
ISBN: 9786059148764
276 sayfa, 13,5×21 cm
Ceditçilik, kendi yöntemleri ile kurduğu yeni eğitim sisteminden başlayarak, 20. yüzyılın başında bütün Türk halklarının eğitim, kültür ve siyasî hayatından etkili olmuş bir büyük harekettir.
Ceditçilerin Osmanlı coğrafyası da dahil olmak üzere Kırım, İdil-Ural, Kafkasya ve diğer Türkistan Cumhuriyetlerindeki tarihi ile ilgili pek çok araştırma yayınlanmışken bu konunun Kırgızistan tarihindeki yeri hakkındaki çalışmalar sınırlı kalmıştır.
Değerli bilim adamı Ayida Kubatova’nın, Kırgızistan’da Ceditçilik Hareketi (1900-1916) adlı çalışması alanında büyük bir boşluğu doldurmaktadır. Elinizdeki kitap bundan sonra ceditçilik ile ilgili yapılacak çalışmalara kaynak eser olma niteliğindedir. Ali Ünal’ın titiz çevirisi ile Türkçeye çevrilen eserin konuyla ilgili araştırmacılar başta olmak üzere bütün ilgililere yararlı olacağına inanıyoruz. (Tanıtım bülteninden)
Araftakilerin Umudu: Usul-i Cedit
19.Yüzyıl Sonlarında Rusya Türkleri’nde Yenileşme Hareketleri
Prof. Dr. Ahmet Kolbaşı
Minel Yayın, Ankara, 2018.
ISBN: 9786056788765
240 sayfa, 21,5 x 29,7 cm.
Kuzey bozkırlarında asırlarca yurt tutmuş ve egemen güç olarak yaşamış olan Türkler zamanla tarihi süreçte bu hareketli coğrafyanın üzerinde akışkan kavimler arasında yavaş yavaş egemen güç olmaktan çıkıp Çarlık döneminde yönetilen yerli unsur haline dönüşürler. Oysa ki Doğu Avrupa’dan Çin’e kadar İşçi arılar gibi ticari ve ekonomik sahada hizmet veren Tatar Türkleri böyle bir kaderin muhatabı olmamalıydı. İdil-Ural, Kırım, Kafkasya, Sibirya ve Türkistan’a kadar uzanan bütün Rusya Müslümanları Sovyetler Birliği döneminde daha da ağır şartlarda tam bir milletler hapishanesine dönüşen bir hayatı yaşamak zorunda kaldılar.
Usul-i Cedit hareketi merhum İsmail Gaspıralı ile somutlaşan ve daha sonra bütün Rusya Türkleri arasında tabanda herkesin inandığı milli kimlikli ve karakterli olarak çağdaşlaşma idealinin bir aracı haline gelmiştir.
Bu eser, Rusya Müslümanlarının 1905-1917 yılları arasında Rusya’da Menşevik dönem olarak bilinen evrede Rusya Müslümanlarının eğitim alanında başlayarak hayatın her sahasında gelişme amaçlı giriştikleri Usul-i Cedit hareketini ve sonuçlarını irdelemek üzere daha önce hazırlanmış olan Yüksek Lisan tezini temel alarak güncel kaynaklardan da istifade edilerek hazırlanmıştır.
Mektuplar – Nesip Yusufbeyli’den Şefika Gaspıralı’ya
Minara Aliyeva ÇINAR
Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2018.
ISBN: 9786051556918
264 sayfa, 12×19,5cm.
Bu eserin konusu, gençliğinin baharında suikaste uğrayarak hayata gözlerini kapayan Azerbaycan’ın önemli devlet ve siyaset adamı Nesip Yusufbeyli’nin üniversite öğrencisiyken âşık olduğu ve daha sonra kendisiyle hayatını birleştirdiği İsmail Gaspıralı’nın kızı, Kırım’ın millî mücadelesinde aktif rol oynayan, Müslüman Türk kadınlarının modernleşmesinde öncülük yapan Şefika Gaspıralı’ya yazdığı mektuplardır. Kişiler arasında yazılmış olan mektupları okumanın etik olmadığını hepimiz biliyoruz elbette.
Hele hele bu mektuplar, birbirine sevdalı iki kişi arasında yaşanan aşkı içeren satırlar ise… Neler olmaz ki bu mektuplarda! Aşkın ilk kıvılcımları, kıvılcımdan büyük ateşlere dönüşen yangınlar, paylaşılan sırlar, geleceğe dönük düşünceler… Lakin söz konusu kişiler Nesip Yusufbeyli ve İsmail Gaspıralı’nın kızı Şefika Gaspıralı olunca, sadece aşktan ibaret olmayacaktır mektupların muhtevası…
Rus İhtilali, Azerbaycan’ın kuruluşu ve daha neler neler… Aşk ve tutkunun, acı ve hüznün, ayrılık ve ihanetin bir arada yaşandığı bir hayat serüvenini bulacaksınız bu mektuplarda… Feleğin acımadan vatanlarından uzak yerlere savurduğu iki bedbaht insanın hayat hikayesini… Ve vatan için çarpan yürekleri…
Un demi-siècle de résistance – Les Tatars de Crimée, de la déportation au retour (1941-1991)
Gülnara BEKİROVA
Editions L’Harmattan, Paris, 2018.
ISBN: 9782343144177
Fransızca. 244 sf., 13,5 x 21,5 cm.
Kırım Tatar tarihçi, birçok kitap ve makalenin yazarı Gülnara Bekirova’nın daha önce 2008 yılında Kırım’da çıkan “Yarım Yüzyılık Direniş. Sürgün’den Avdet’e Kırım Tatarları (1941-1991)” adlı eseri Iryna Dmytrychyn, Maxime Deschanet et Marta Starinska tarafından Fransızcaya tercüme edildi.
Kitap Kırım Tatarlarının 1944’te Stalin’in emriyle sürülmelerinden SSCB’nin yıkılışına dek olan yaşamlarını ve mücadelelerini anlatıyor ve 2014’te Rusya tarafından ilhak edilen Kırım yarımadasındaki güncel durum üzerine çok açıklayıcı bir ışık tutuyor. Eserin önsözünü Kırım Tatar millî hareketinin tarihsel önderi Mustafa A. Kırımoğlu, sonsözünü Kırım Tatar Millî Meclisi’nin bugünkü başkanı Refat Çubar ve giriş bölümünü de Fransa’nın eski Ukrayna büyükelçisi Jacques Faure yazmış.
Kırım Tatar Türkçesi-Türkiye Türkçesi-Rusça Sözlük
Refik MUZAFAROV – Nüzhet MUZAFAROV,
Çeviren: Nariman SEYİTYAHYA,
Yayıma Hazırlayan: Şerife ÖZER
Türk Dil Kurumu Yayınları: 1256,
Ankara, 455 sf.
ISBN: 9789751634696
Sözlük, sayısı yarım milyon kişi olan Kırım Tatar halkının hayatının ve faaliyetlerinin değişik yönlerini yansıtan çağdaş Kırım Tatarcasının ortak söz varlığını içermektedir. Sözlüğe ek olarak Kırım yer adlarının listesi de sunulmuştur.
Sarı Saltuk Diyarı Babadağı
Prof.Dr. Kemal H. KARPAT
Timaş Yayınları, İstanbul, 2018.
ISBN: 9786050828504
336 sayfa, 13,5×21 cm.
“Babadağı hakkında üç bölümden oluşacak — Osmanlı’dan evvel, Osmanlı zamanı ve Osmanlı’dan sonra— bir kitap yazmayı yıllar önce planlamıştım. Amacım, Osmanlı devlet ve tarihine hemen hemen tüm tarihçilerin yaptığı gibi merkezden; İstanbul’dan değil; küçük bir kasaba açısından bakarak bu kasabanın neden ve nasıl büyüdüğünü, nasıl çöktüğünü anlatmaktı. Bunun için de İslam ve Osmanlı tarihinde istisnaî derecede ilginç bir yeri olan Babadağı’nı seçmiştim. Orada doğup büyümem ve Babadağı’nın ruhunu bir dereceye kadar içime sindirmiş olmam; gölünü, ormanlarını, insanlarını yakından tanımam, kasabanın tarihini yazmamı kaçınılmaz bir vazife haline getirmişti. Osmanlı’dan kalma Bursa, Saraybosna, Prizren gibi şehirlere hâkim, tarifi imkânsız, adeta “ilahi” havayı, nispeten sönük olmakla beraber Babadağı’nda teneffüs etmek halen mümkündür. Sonunda elimde bulunan bilgileri bir araya getirerek yayınlamaya karar verdim. Böylece Babadağı’na duyduğum minnet borcumu kısmen de olsa ödemiş olacağım.”
Hunların, Türklerin, Moğolların ve Daha Sair Batı Tatarlarının Tarih-i Umumisi
Joseph de GUIGNES
Çeviren: Hüseyin Cahit (Yalçın)
Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2018.
ISBN: 9786051556475
3 cilt, 2247 sayfa
Bu kitap, Hammer Osmanlı Tarihi için ne ifade ediyorsa Genel Türk Tarihi için onu ifade eden klasik bir eser, Türk tarihini en eski çağlarından itibaren bir bütün olarak işleyen ve millî tarihyazıcılığımızı da etkileyen ilk anıtsal çalışmadır. Joseph De Guignes’nin 1756 – 1758 yılları arasında 3 cilt olarak neşrettiği ve özgün adı Histoire générale des Huns, des Mongoles, des Turcs et des autres Tartares occidentaux olan eserin tercümesi, Hüseyin Cahit [Yalçın] tarafından Ziya Gökalp’ın teşvik ve tavsiyesiyle yapılmış ve eser Mükrimin Halil Yınanç’ın tashihiyle 1923-1925 yılları arasında Tanin Matbaası’nda 8 cilt halinde neşredilmiştir. Elinizdeki baskı, bu Osmanlı Türkçesi neşrin Hüseyin Cahit’in dili muhafaza edilmek suretiyle Erol Kılınç tarafından yeni harflere aktarılmasıyla gerçekleştirilmiş ve Ötüken Neşriyat tarafından şânına yaraşır bir baskı kalitesiyle Türk kütüphanesine kazandırılmıştır.
Бахчисарайский дворец-музей: История создания и формирования коллекций (1917–1945)
Bahçesaray Saray-Müze: Koleksiyonların Oluşum ve Şekillenme Tarihi (1917-1945)
Rüstem R. EMİNOV
Akmescit, 2017.
ISBN: 978-5-9907285-2-3
Rusça, 368 sayfa.
Monografide, Bahçesaray Müze-Saray’ının tarihi ve Devlet Saray ve Türk-Tatar Kültürü Müzesi (1922-1944) tarafından toplanmaya başlanan Bahçesaray Tarih, Kültür ve Arkeoloji Müzesi’nin savaş öncesi koleksiyonunun tarihi gösterilmektedir. Eski Han Sarayı’nda 1917 yılında ilk Kırım Tatar Millî Müzesinin kurulması ve koleksiyonun oluşturulması ile ilgili ayrıntılı bilgi verilmiştir. Araştırmalar sırasında Kırım Özerk Cumhuriyeti’nin Devlet Bütçe Kurumu, Bahçesaray Tarih, Kültür ve Arkeoloji Müzesi, Kırım Özerk Cumhuriyeti’nin Devlet Arşivi, Rus Edebiyat ve Sanatı Devlet Arşivi gibi birçok arşivde çalışmalar yapılmıştır. Bahçesaray Tarih, Kültür ve Arkeoloji Müzesi’nin koleksiyonu ile ilgili bölümlerde savaştan önceki envanter kitaplara (1925-1937) büyük dikkat ayrılmıştır. Kitap sadece müze çalışanlarının değil, aynı zamanda arkeoloji, etnografya ile ilgilenlerin de dikkatini çekecektir.
Qırım Hanlığınıñ Qadıasker Defterleri
Oleg RUSTEMOV
Akmescit, 2017.
ISBN: 978-5-906959-20-1
Kırım Tatarca, Rusça.
280 sf.
Kırım Hanlığı mahkemelerinde, tıpkı Osmanlı Devleti’nde olduğu gibi, verilen kararların ve tutulan kayıtların toplandığı defterler, kadı sicilleridir.
Kırım Hanlığına ait arşiv malzemelerinin çoğu muhtelif zamanlardaki Rus istila ve işgalleri esnasında tahrip oldu ya da yok edildi. Bu tahribattan kurtulan 124 ciltlik Şeriye Sicilleri (Kırım Hanlığı Kadıasker Defterleri) bize Kırım Hanlığının sosyal, kültürel, hukuki, idari ve ekonomik hayatı hakkında son derece kıymetli bilgiler vermektedir. Asılları Sankt Petersburg’daki Etnografya Müzesinde saklanmaktadır. Bu nadide kaynağın 1608’den 1750’ye kadar 142 yıllık bir dönemi kapsayan 61 cildinin fotokopileri Akmescit’teki İsmail Gaspıralı Kütüphanesi’nde, aynı zamanda Bilkent Üniversitesi Halil İnalcık Koleksiyonu’nda ve T.C. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nde de olup araştırmacıların kullanımına açıktır.
Bu defterlerin okunması ve yorumlanması derin bir bilgi ve tarih, hukuk, dil bilimi gibi sahalarda derin ihtisas gerektirmektedir.
Oleg Rustemov bu zorlu işe girişerek 1 numaralı defterin Latin harflerine aktarımını ve bunların Rusçaya tercümesini tamamlamış. Kitabın sonunda mahkeme kayıtlarında geçen yerlerin, unvan ve rütbelerin ve etnik grupların listesi ile defterlerdeki metinlerin fotoğraflarına da yer verilmiş.
Kitabın bütün maliyetini geçtiğimiz günlerde sudan sebeplerle tutuklanarak Rusya’da hapse atılan hayırsever iş adamı, Çobanzade Vakfı’nın kurucusu Resul Velilâyev üstlenmiş.
Emel 262/263. Sayfa 74-83.