Emel KIRIM VAKFI
Osmanlı Bürokrasisinde Görev Almış Kırım Kökenli Devlet Adamları
Doç. Dr. Nuri KAVAK
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2017.
ISBN: 978- 605-9975-24-7
310 sayfa, 23,5x16cm.
Osmanlı Devleti XIX. yüzyıl ve sonrasında kaybettiği topraklardan ya da kendine yakın toplulukların anavatanlarını terk etmeleri sonucunda kitlesel boyutta büyük göçlerle karşı karşıya kalmıştır. Gelen bu muhacirler gerek Osmanlı Devleti’nin gerekse de Türkiye Cumhuriyeti’nin insan kaynağının şekillenmesinde büyük rol oynamışlardır. Nitekim Kırım Hanlığı’nın yıkılışına müteakip Osmanlı ülkesine gelen Kırım Tatarları kısa sürede kalıcı iskân edilmişlerdir. Bu çalışma özelde Kırım Tatarlarının insan kaynağının evsafını ve devlet nezdinde aldıkları görevleri ortaya koyarak göç olgusunun sonuçlarına farklı bir pencereden aydınlık getirmeyi amaçlamıştır.
Ayrıca Osmanlı Devleti, artan memur ihtiyacının giderilmesi, atamalarda liyakatın temini ve mevcut kadroların takibi gibi birçok sorunun çözümü amacıyla Sicill-i Ahval Komisyonu adıyla bir müessese kurmuştur. Adı geçen komisyon bütün taşra birimlerinden aldığı verileri Sicill-i Ahval Defterlerine aktarmıştır. Bu kayıtlarda yer alan çok sayıdaki Kırım kökenli memurdan 90’ı hakkındaki veriler analiz edilerek elde edilen bilgiler vasıtasıyla bu çalışma ortaya çıkarılmıştır. Böylece birinci elden kaynaklara dayalı olarak orijinal bir araştırma meydana getirilmiştir.
Kitap Kırım Derneği İstanbul Şubesi Başkanı Celal İçten’in katkıları ile basılmıştır.
Güzellik Alemi
Emine ÜSEYİN
Bukrek, Çernivtsi, 2017.
Kırım Tatarca, 160 sayfa,
ISBN: 978-966-399-920-3
Emine Üseyin’in, 2016 yılında rahmetli olan KTY Birliği Başkanı Rıza Fazıl’a ithaf ettiği kitabı Kırım Tatar çocuk edebiyatı için çok önemli bir eser. Şeran Ali’nin önsözüyle çıkan kitapta Emine Üseyin, çocuklara hayvanlar âlemini birçok hayvan hakkında yazdığı dörtlüklerle tanıtıyor. Eserde çocukların ana dillerinin gelişimi, millî duygu ve aile sevgisi ve terbiyeyi öğreten, millî kültürü sevdiren kısa hikayeler, masallar, atasözleri yer alıyor.
Cengiz Dağcı
Ayten ABBASOVA
Elm ve Tahsil, Bakü, 2017.
ISBN: 978-9952-8176-0-7
184 sayfa,
Türk halkları edebiyatının değerli simaları ilgili 10 yıldır araştırma-lar yürüten Abbasova, Cengiz Dağcı ile ilgili doktora tezini Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Doğu Bilimleri Ensititüsü’nde 2016’da tamamlamıştı. “Cengiz Dağcı yaradıcılığında tarixi-siyasi proseslərin təcəssümü” (Cengiz Dağcı’nın Yaratıcılığında Tarih-Siyasi Nesirlerin Belirmesi) adlı tez çalışmasını kitap haline getiren Abbasova’nın eseri Bakü’de basıldı.
İsmail Gaspıralı ve Kırım Türklerinde Millî Uyanış
Selçuk TÜRKYILMAZ
Ketebe Yayınevi, İstanbul
ISBN: 9786056862441
256 sf. 13,5x21cm.
İsmail Gaspıralı, eğitim anlayışıyla Rusya Müslümanlarının modernleşmesinde yeni bir kapı açmıştır. Okuma-yazma öğretiminin hızlanması, Müslümanlar arasında yeni bir neslin yetişmesini sağlamıştır. Usul-i Cedid eğitimin yaygınlaşması, ilk mektep kitaplarının ortaya çıkması, yeni edebî türlerde eserler verilmesi daha geniş bir ifade ile Rusya Türklerinin-Müslümanlarının dünya görüşünün değişmesinde Gaspıralı neredeyse tek başına başarılı olmuştur. İsmail Bey’in sıbyan mekteplerinde Usul-i Cedid üzere Türkçe okuma-yazma öğretimi başarılı bir sonuç vermiş, bu eğitim sistemi başta Kırım ve Kafkasya olmak üzere Rusya Türkleri arasında kısa zamanda yaygınlaşmıştır.
Tercüman gazetesi birçok açıdan önemli bir araç olmanın yanında Türkçe okuma ve yazmanın yaygınlaşmasında da büyük rol oynamıştır. Usul-i Cedid mekteplerin etkisinin bütün Rusya Türkleri arasında görülmesinde ve Doğu Türkistan’da Kaşkar gibi şehirlerde dahi uygulanmasında İsmail Gaspıralı’nın bu geniş coğrafyada yaşayan Türkleri-Müslümanları bir bütün olarak görmesi önemli rol oynamıştır.
Kırım Kırım Kırılan Kırım
Prof. Dr. Kemal ÖZCAN
Çizgi Kitabevi, Konya, 2018
ISBN: 9786051962207
288 sayfa, 13,5×21,5cm
Kırım Türkleri, Karadeniz’in kuzeyinde yer alan Kırım yarımadasında yüzyıllarca yaşayan, burada devlet kuran ve uzun müddet Osmanlı Devleti’nin himayesinde bulunan aynı dili konuştuğumuz, aynı dine mensup olduğumuz kardeşlerimizdir. Kırım Türkleri, ihtişamlı zamanlarında Moskova’yı bile yakıp yağma edecek kadar güçlü iken, daha sonra Çarlık Rusya’nın işgaline maruz kalmışlardır. II. Dünya Savaşı’nın hemen ardından Kırım Türkleri vatanlarından topluca sürgün edildiler. Bu aslında bir sürgünden ziyade “SOYKIRIM” harekâtı, yani bir milletin topyekûn ortadan kaldırılması operasyonundan başka bir şey değildi.
Ne var ki Kırım Türkleri müthiş bir varoluş mücadelesi vererek Sovyet rejiminin bu düşüncesinin gerçekleşmesine imkân tanımadılar. Buna rağmen sürgüne gönderilen halkın neredeyse yarısı sürgün şartları yüzünden hayatını kaybetti. 2014 yılında ise binbir zorlukla geri döndükleri vatanları Rusya tarafından işgal ve ilhak edildi. Kırım Türklerinin 1944 yılında yaşadığı bu sürgün ve vatana dönüş mücadelesi iyi bilinirse, 2014 yılında Rusya tarafından Kırım’ın işgal ve ilhakı ile Kırım Türklerinin bugünkü durumları daha iyi değerlendirilecektir.
Yeni Kafkasya
Prof.Dr. Yavuz AKPINAR,
Selçuk TÜRKYILMAZ, Yılmaz ÖZKAYA
TEAS Press, İstanbul, 2018.
ISBN: 9786053012566
4 cilt, 1660 sayfa, 19×27 cm
Bu çalışma ile Azerbaycan siyasi muhaceretinin Mehmet Emin Resulzade başkanlığında İstanbul’da çıkardığı ilk dergi olan Yeni Kafkasya Latin harflerine aktarılarak okurların hizmetine sunulmaktadır. Dergi Türkiye Türkçesi ile yayımlandığı için Latin harflerine aktarılırken de günümüzde Türkiye’de kabul edilmiş imla prensipleri esas alınmıştır. Okur ve araştırmacıların islerini kolaylaştırmak için dergide geçen şahıs, kitap, dergi, gazete isimlerinden oluşan bir dizin de hazırlanmıştır. Yeni Kafkasya sadece Azerbaycan Cumhuriyeti’nin değil, aynı zamanda Türkiye, Rusya ve bütün Kafkasya`nın yakın tarihine ışık tutmaktadır. Bu dergi koleksiyonu, XX. yüzyıl başlarında sözü edilen bölgelerde cereyan eden birçok siyasi, sosyal, kültürel ve tarihi gelişmeyi, hadiselerin içinde yer alan ve o dönemin şahidi olan siyasetçilerin, aydınların görüşleri, tahlil ve yorumlarıyla yansıtması açısından da önemli bir tarihi kaynak niteliğindedir. Eserin Türkiyeli ve Azerbaycanlı okurlar tarafından ilgiyle karşılanacağından eminiz.
Crimea in War and Transformation
Mara KOZELSKY
OXFORD University Press,
New York, 2018.
ISBN: 9780190644710
296 sayfa, 15,5×23,5 cm
Kırım’da Savaş ve Dönüşüm Kırım Savaşı’nın seferberlikten yeniden inşaya dek Kırım’da yaşayan halk ve Kırım’ın doğası üzerindeki şiddetin bedelini tetkik eden ilk İngilizce kitaptır.
Eylül 1854’te savaş Kırım’ın kıyılarına vurduğunda birçok ülkenin ordusu yarımadanın nüfusunu aniden ikiye katladı. İstihkâm taburları barakalar kurmak için ormanları biçtiler. Gözü dönmüş adamlar çekirgeler gibi bostanlara saldırdılar ve Kırım’daki besi hayvanlarını boğazladılar. Bir ay içinde savaş yarımadayı bir geçim buhranına soktu. Askerler ve siviller ana karadan kağnılarla saatte yarım mil hızla gelecek olan iaşeyi beklerken aç kaldılar. Her ordu amele olarak Tatarları kullandı ve sivillerin evlerini ateşe verdi. Birçok şehir ve köy –Sevastopol, Kerç, Balıklava, Geniçesk, vb.– yanıp kül oldu. Şiddetin tepe noktasında, histerik subaylar Tatarları ihanetle suçlayıp yerel halkın geniş kesimlerini yerlerinden sürdüler. Barış Kırım’ın evsiz ve açlarına ferahlık getirmedi. Cesetlerin ve beşerî telefatın kaldırılması aylar aldı. Salgın hastalıklar küçük çocukları ve yaşlıları silip süpürdü. Rus yetkililer Kırım Savaşı’nın yol açtığı yıkımın Napolyon’un istilasını geçtiğini tahmin ediyorlardı. Toparlanma için uygulanan programlar ihtiyaçları gerisinde kaldı ve savaş sırasında damla damla başlayan Tatar göçü 1859 itibariyle sele döndü. 1864’te yaklaşık 200.000 Tatar Kırım’ı terk etmişti, ki bu da savaşın tahribatına bir de demografik kriz ekledi. Kullanılmamış arşivler, tanıklıklar ve Rusya, Ukrayna ve Kırım’daki gizli polis belgeleri de dâhil, geniş çaplı yayınlanmış ve yayınlanmamış malzemelere dayanarak Mara Kozelsky, seferberlikten yeniden inşa yönündeki başarısız gayretlere dek, savaşın Kırım halkı ve genel olarak Rus imparatorluğu üzerindeki bedelini gayet okunaklı ve canlı bir anlatımla ayrıntılı bir şekilde sunuyor.
