PROF. DR. ZÜHAL YÜKSEL’İN
ÖZGEÇMİŞİ VE AKADEMİK ÇALIŞMALARI[1]
Işılay IŞIKTAŞ SAVA *
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü öğretim üyesi olan Prof. Dr. Zühal Yüksel, 1 Ocak 1956 tarihinde Polatlı’da dünyaya gelmiştir. Babası A. Münir Yüksel Bey, annesi Makbule Yüksel Hanım’dır. Ankara Polatlı’da Devrim İlkokulu, Polatlı Lisesi Ortaokulu, Hatay Kız İlköğretmen Okulu’nda okumuştur. 1975 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü-Yüksek Öğretmen Okulu Türkoloji öğrencisi olarak üniversite hayatına başlamıştır.
Prof. Dr. Muharrem Ergin, Prof. Dr. Mehmet Kaplan, Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu gibi hocalardan ders alarak ve tarih bölümünden yan dal yaparak lisans eğitimini 1980 yılında Prof. Dr. Necmettin Hacıeminoğlu’nun danışmanlığında “Kırım Türklerinin Romanya/Pazarcık ‘ta Çıkardıkları Emel Dergisinin 1930-1940 Yılları Arasında Çıkan Sayıları” üzerine yaptığı çalışma ile lisans tezini vererek tamamlamıştır.
1980-1982 yılları arasında 5-6 ay Polatlı İğneciler Köyü İlkokulu Öğretmenliği, daha sonra da Polatlı Lisesi’nde edebiyat öğretmenliği yapmıştır.
Üniversiteden mezun olduktan sonra Polatlı Lisesi’nde öğretmenliğe başlayarak çalışma hayatına atılmıştır. 1982 yılında Gazi Üniversitesi’nde yüksek lisansa, ardından da Hacettepe Üniversitesi’nde Türk Dili okutmanı olarak göreve başlamıştır. 1985 yılında Gazi Üniversitesi’nde Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun’un danışmanlığında “Polatlı Kerç ve Çongar Tatar Ağızlar” isimli teziyle yüksek lisanstan mezun olmuş, 1990 yılında yine Gazi Üniversitesi’nde doktoraya başlamıştır. 1992 yılında Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun’un danışmanlığında “Kırım, Kazan ve Başkurt Türkçelerinde Fiil” isimli teziyle doktoradan mezun olmuştur.
1993 yılına kadar Hacettepe Üniversitesi’nde okutmanlık yapmış, 1993 yılında Gazi Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü’nde Yrd. Doç. Dr. olarak görevine başlamıştır.
2000 yılında Ukrayna/Kırım Devlet Sanayi ve Pedagoji Üniversitesi’nde Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü açmış, burada bölüm başkanlığını yaparak bölümde üç yıl ders vermiştir.
2006 yılında Gazi Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü’nde doçent, 2012 yılında profesör unvanını almıştır.
Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümümü Güney-Batı (Oğuz) Lehçeleri Anabilim Dalı Başkanlığı, Güney-Doğu (Özbek-Uygur) Lehçeleri Anabilim Dalı Başkanlığı ve Fakülte Yönetim Kurulu üyeliği gibi idari görevleri yürütmüştür.
Gazi Üniversitesi ve Kırım Devlet Sanayi ve Pedagoji Üniversitesinde lisans seviyesinde Türkiye Türkçesi, Tarihî Türk Lehçeleri, Tatar-Başkurt-Kırım Türk Lehçeleri ve Edebiyatları; yüksek lisans ve doktora seviyesinde Tarihî Türk Lehçeleri, Kırım Tatar Edebiyatı, Karşılaştırmalı Çağdaş Türk Edebiyatları, Karşılaştırmalı Çağdaş Türk Lehçeleri gibi dersler vermiş ve yüksek lisans, doktora tezleri yürütmüştür. Türkiye’de yaşayan Kırım Tatarlarının önemli bir yayın organı olan Emel dergisinde redaktörlük, alanı ile ilgili dergilerde hakemlik yapmıştır.
2018 yılından emekli olduğu 1 Ocak 2023 tarihine kadar Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü’nde Profesör olarak görevine devam etmiştir.
Kırım için elinden geleni öğrencilik yıllarından itibaren yapmaya çalışan Prof. Dr. Zühâl Yüksel, Emel Kırım Vakfı, Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Merkezi ve Kırım Vakfı’nda görevler almıştır. Kırım dışında Azerbaycan, Kırgızistan, Kıbrıs, Kazakistan gibi Türk yurtlarının yanında Polonya, Macaristan, Bulgaristan, Bosna Hersek gibi ülkelerde de bilimsel toplantılara katılmıştır.
Prof. Dr. Zühal Yüksel, akademisyenliğe başladığı 1982 yılından bugüne kadar özelde Kırım genelde de tüm Türk dünyası için birçok çalışmaya katılmış; makaleler, kitaplar, kitap bölümleri bildiriler kaleme almıştır. 40 yılı aşkın süredir akademide verdiği derslerle, yürüttüğü tezlerle birçok öğrencinin hayatında iz bırakmış, yeni akademisyenler yetişmesi için elinden geleni yapmıştır.
EĞİTİM BİLGİLERİ
1986-1992 Doktora, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
1982-1985 Yüksek Lisans, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
1975-1980 İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Türkiye
YAPTIĞI TEZLER
1992, Doktora, Kırım, Kazan ve Başkurt Türkçelerinde Fiil, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
1985, Yüksek Lisans, Polatlı Kerç ve Çongar Tatar Ağızları, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
AKADEMİK UNVANLAR
2018 – ….. Prof. Dr., Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü
2012-2018 Prof. Dr., Gazi Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü,
2006-2012 Doç. Dr., Gazi Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü,
1993-2006 Yrd. Doç. Dr., Gazi Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü,
1982-1993 Okutman, Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi
GÖREV ALDIĞI PROJELER
Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Yazma Projesi, Yazarlık, Gazi Üniversitesi-Millî Eğitim Bakanlığı
Çağdaş Türk Lehçelerinin Karşılaştırmalı Gramerini Yazma Projesi (Kırım ve Başkurt Türkçesi), Yazarlık, Türk Dil Kurumu
Çağdaş Türk Lehçelerinin Karşılaştırmalı Sözlüğü Yazma Projesi (Kırım Türkçesi), Yazarlık, Türk Dil Kurumu
Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi Yazma Projesi, Madde yazarlığı ve Kırım Türkçesi ile yazılan maddeleri aktarma, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi
YÖNETİLEN TEZLER
(2022) |
Mahtumkulu ve Eserlerinde Metafor, Doktora, Emrah YILMAZ (Öğrenci) |
(2021-…) |
Başkurt Yazarı Davut Yultıy’ın “Kan” Romanında Yapı-Tema-Anlatım, Yüksek Lisans, Ayşe Zuhal KARTAL (Öğrenci) |
(2020) |
Galimcan İbrahimov’un “Kazaḳ Kızı” adlı Eserinde Geçen Nüsha Farklılıkları, Yüksek Lisans, Esma DOĞAN (Öğrenci) |
(2020) |
Üveysî Dîvânı: Edebiyatve Dil İncelemesi, Doktora, F. ÖZTÜRK (Öğrenci) |
(2020) |
Galimcan İbrahimov’un “YaşYürekler” Adlı Romanının Tematik Açıdan İncelenmesi (Aktarma-İnceleme), Yüksek Lisans, Esranur AYDOĞAN (Öğrenci) |
(2019) |
Timirğeli Bülekov’un “Ruh Kuyaşı” Romanındaki Cümle Bağlayıcıları, Yüksek Lisans, Mine Nur ÇOLAK (Öğrenci) |
(2019) |
Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi ve Gagavuz Türkçesiyle Karşılaştırmalı Olarak Irak Türkmen Türkçesi (Sesbilgisi, Fiil, Metin, Sözlük), Doktora, K. S. SHUKUR(Öğrenci) |
(2019) |
Çerkez Ali’nin Eserlerinden Hareketle Kırım Türkçesinin Söz Dizimi, Doktora, Murat ATAR (Öğrenci) |
(2019) |
Karay Türkçesi Ağızlarının Karşılaştırmalı Sözvarlığı (Kırım, Haliç- Lutsk, Trakay), Doktora, Murat KOÇAK (Öğrenci) |
(2015) |
Tatar Yazar Möhemmet Mehdiyev ve “Frontoviklar” Adlı Romanı (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans, F. EKİCİ (Öğrenci) |
(2015) |
Kırım Tatar Şairi Şakir Selim’in Şiirleri: Metin-Aktarma-İnceleme, Doktora, Işılay IŞIKTAŞ SAVA (Öğrenci) |
(2015) |
Kırım Tatarlarında Açlık Edebiyatı 1921-1922 (İnceleme-Metinler), Yüksek Lisans, Nesibe TÜRKARSLAN (Öğrenci) |
(2011) |
Rızaeddin Fahreddin’in Ahmet Midhat Efendi Adlı Eserinin Kelime Hazinesi Bakımından İncelenmesi, Yüksek Lisans, Songül BÜYÜKKILIÇ (Öğrenci) |
(2008) |
W. Radloff’un derlemelerinde Kırım Tatar Türkçesinin Özellikleri Yüksek Lisans, Işılay IŞIKTAŞ SAVA (Öğrenci) |
(1999) |
Eskişehir ve Yöresi Kırım Tatar Ağzı, Yüksek Lisans, Arzu Sema ERTANE BAYDAR (Öğrenci), |
DERGİLERDE YAYINLANAN MAKALELER
1991 |
Gaspıralı İsmail Bey’in Anadolu Türklüğüne Tesirleri. Türk Kültürü. no. 337-338, ss. 379-385. |
1994 |
Diasporadaki Köylerimizden: Karayavşan Köyü. Emel. no. 203, ss. 30-34. |
1994 |
Diasporadaki Köylerimizden: Karakaya Köyü. Emel. no. 201, ss. 24-28. |
1994 |
Bekir Sıtkı Çobanzade ve Eski Türkçe. Emel., no. 205, ss. 9-11. |
1996 |
Öğretmen Müstecib Ülküsal. Emel., no. 212, ss. 32-37. |
1997 |
Kırım Tatarcasında Geniş Zaman İfadesi Veren Sıfat-Fiiller. Emel., no. 222, ss. 22-34. |
1998 |
Kırım Tatarcasında Gelecek Zaman İfadesi Veren Sıfat Fiiller. Emel. no. 225, ss. 25-31. |
1998 |
Diasporadaki Köylerimizden: Karakuyu Köyü. Emel. no. 224, ss. 26-31. |
1998 |
Diasporadaki Köylerimizden: Tatlıkuyu Köyü. Emel. no. 224, ss. 26-31. |
1998 |
Diasporadaki Köylerimizden: Eskipolatlı Köyü. Emel. no. 227, ss. 35-41 |
2001 |
Kırım Türkçesinde ol- yeterlik fiili. Türk Dünyası Dil ve Edebiyatı. no. 6 (12/1, Güz/I), ss. 417-425. |
2001 |
Gaspıralı ve Dil Birliği. Türk Edebiyatı. no. 2, 335, ss. 16-20. |
2003 |
Kırım Tatar milli hareketi ve Hasan Sabri Ayvazov. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi., no. 13, ss. 421-434. |
2006 |
Kırım Tatarcasında “Dep” yapısı ve işlevleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi. no. 20, ss. 36-48. |
2006 |
Kırım Türkçesinde “(-DI)” ekinin kalıplaşması. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi. no. 20, ss. 49-58 |
2012 |
Altınorda ve Kırım Hanlıklarındaki Kurultay Geleneğinin Kırım Tatar Destanlarına ve Kırım Tatar Geleneklerine Yansıması, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, S.9 Güz 2012 /s.15-31
|
KİTAPLAR
YÜKSEL, Z. Polatlı Kırım Türkçesi Ağzı. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1989.
YÜKSEL, Z. Kırım Tatar Türkçesi Grameri. Ses ve Şekil Bilgisi, Ankara: Semih Eğitim Kültür Yay., 2005.
YÜKSEL, Z. Kırım Türk Tatar Destanları. Kırım Türklerinin Destanları ve Türkiye Türkçesine Aktarılmış Şekilleri. Türkiye: Semih Eğitim Kültür Yayınları, 2005.
YÜKSEL, Z. Kırımlı Şair Hamdi Giraybay. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012
KİTAP BÖLÜMLERİ
1999 |
Kırım Türk-Tatar Edebiyatı, Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi 13. cilt. Ankara |
2002 |
Ziyaddin Cavtöbeli, Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, c.2, s. 53-401, Atatürk Kültür Merkezi |
2002 |
Asan Sabri Ayvazov, Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, c.2, s. 97, Atatürk Kültür Merkezi |
2002 |
Osman Nuri Asanoğlu Akçokraklı, Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, c.1, s. 242-243, Atatürk Kültür Merkezi |
2003 |
Çerkez Ali, Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, c.3, s. 54, Atatürk Kültür Merkezi |
2003 |
Hasan Çergeyev, Türk Dünyası Ortak Edebiyatı, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, c.3, s. 53-54, Atatürk Kültür Merkezi |
2006 |
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Grameri I Fiil Basit Çekim, TDK, Ankara |
2007 |
Türk Dünyası Edebiyat Metinleri Antolojisi: VIII. Cilt Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı |
2007 |
Kırım Tatar Türkçesi. Ahmet Bican Ercilasun. Türk Lehçeleri Grameri. Ankara: Akçağ Yayınları,Ss. 811-882. |
2016 |
Şefika Gaspıralı. Tomris Katundan Nene Hatuna Türk Tarihinde İz Bırakan Kadınlar, Doğan Çolak, Editör, Net Ofset, Ankara, ss.69- 71 |
2016 |
Kırım Tatar Halk Şairleri. Türk Dünyası Âşık Edebiyatı, Naciye Yıldız Ahsen Turan, Editör, Gazi Kitapevi, Ankara, ss.477-578 |
KONGRE & SEMPOZYUM BİLDİRİLERİ
1991 |
Gaspıralı İsmail Bey’in Anadolu Türklüğüne Tesirleri, TKAE, Türk Kültürü, s. 337-338, Mayıs-Haziran 199, 379-85 |
1995
|
Kırım-Türk Destanlarından Edige ile Manas Destanında Yer Alan Benzer Unsurlar. Manas Destanı ve Etkileri Uluslararası Bilgi Şöleni, Ankara |
1995 |
Kırgız Türkçesinden Manas Destanı’na Akseden Yansılama Kelimelerin Kırım, Kazan, Başkurt Türkçesindeki Yansılama Kelimelerle Mukayesesi, Manas 1000, 26-31 Ağustos 1995, Kırgızistan-Bişkek, s. 289-298 Atatürk Kültür Merkezi Yayını, s.122, Ankara |
2001 |
Gaspıralı ve Dil Birliği, İsmail Bey Gaspıralı ve Ziya Gökalp Sempozyumları, 26-27 Ekim 2001, Ankara, s.28-38 |
2004 |
Kırım Tatarcasında -A Zarf Fiil Eki ve Fonksiyonları. TİKA I. Uluslararası Türkoloji Sempozyumu Bildirileri. Ukrayna,. ss. 48-53 |
2004 |
Kırım Tatarcasında DEP Kalıbının Oluşumu ve Fonksiyonları. TİKA I. Uluslararası Türkoloji Sempozyumu Bildirileri. Ukrayna, ss. 60-66 |
2005 |
Kırımlı Türkolog Prof. Dr. Bekir Sıtkı Çobanzade ve Dilde Birlik Fikri. I. Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Gazi Türkiyat Araştırmaları Merkezi11-13 Mayıs 2005, Ankara. |
|
Abibulla Odabaş’nıñ “Altın Yarık” Şiiri. Repessirovannoe Pokolenie Krımskotatarskih Obşeşestvenno-Politiçeskih Deyatley, Podvijnikov Nauki i Kulturı. Kırım-Ukrayna/Simferopol |
2006 |
Başkurt Türkçesinde Kulak Kelimesiyle Yapılan Deyim Aktarmaları. (Yayımlanmamış Bildiri) I. Büyük Türk Dili Kurultayı, Bilkent Üniversitesi, 26-27 Eylül 2006, Ankara |
2007 |
Kırım Destanlarında Kültür Unsurları (Alkış-Kargış), II. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı, 25-30 Eylül 2007, Kırgızistan-Bişkek, s.267-269 |
2008 |
Genel Türkçede Kelime Başı y- Sesinin Kırım Tatar Güney Ağızlarındaki Durumu, III. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı, 25-28 Eylül 2009, KKTC / Lefke, s. 475-483 |
2009 |
Kırım Tatarlarının Kimliği Üzerine. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Türk Dil Kurumu Başkanlığı Uluslararası Tatar Türkçesi Araştırmaları Bilgi Şöleni. 12–14 Ekim 2009, Eskişehir. |
2010 |
Kırımlı Şair Hamdi Giraybay’ın Şiirlerinde Açlık Motifi, V. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı, 25-28 Eylül 2010, Bulgaristan/Kırcaali, s. 171-180 |
2011 |
Cengiz Dağcı’nın Romanlarında Tarih, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü “Türk Dünyasında Zirve Şahsiyetler: Cengiz Dağcı” Sempozyumu. 31 Mart 2011, İstanbul. |
2011 |
Başkurt Türkçesinde de- Fiilinin Kalıplaşması ve Metaforları, VI. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı, 25-28 Eylül 2011, Erzurum, s. 388-397 |
2011 |
Evliya Çelebi Seyahatnamesinde Orhan Gazi ve Bursa, Uluslararası Orhan Gazi Dönemi Sempozyumu, 8-9 Nisan 2011, Bursa, s.365-374 |
2012 |
Kırım Tatarcasında “-a/-y ber-” tasviri fiilinin işlevleri. Kırım Tatarlarının Dünü Bugünü Yarını Sempozyumu. 15-17 Ekim 2012, Ukrayna- Simferopol. |
2015 |
Türkiye Türkçesi ile Kırım Tatarcası Arasında Yalancı Eş Değerler. X. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı. 28 Eylül – 1 Ekim 2015, Saraybosna-Bosna Hersek. |
2016 |
Bekir Sıtkı Çobanzade’nin Şiirlerindeki Kırım Tatar Kültürüne Ait Söz Varlığı. XI. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı. 25-28 Eylül 2016, Budapeşte-Macaristan |
2018 |
Kırım Tatarcasında “Kadın” İle İlgili Söz Varlığı. XIII. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri. 25-28 Eylül 2018, Varşova – Polonya. ss. 154-159 |
2018 |
Kırım’da Sarı Saltuk. IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu (18-20 Ekim 2018 Ankara) Bildiriler Kitabı. Ankara, ss. 775-782. |
2018 |
Kırım Tatar Türkçesinde Rusçadan Alıntı Kelimeler. 2. Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi. 7-8 Aralık 2018, Antalya, Türkiye. |
2019 |
Kırım Tatar Sarayında Kadınlar İçin Kullanılan Unvanlar. XIV. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri, 26-27 Eylül 2019, Bakü–Azerbaycan, ss. 657- 665. |
2019 |
Kırım Tatar Sarayında Erkekler İçin Kullanılan Unvan İsimleri. XI. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu. 16-18 Ekim 2019, Samsun. |
[1] Bu yazı Kartal, Ayşe Zuhal. (2023). Prof. Dr. Zühal Yüksel’in Özgeçmiş ve Akademik Çalışmaları. Kırım’dan Türkolojiye Emel’in Sesi Prof. Dr. Zühâl Yüksel’e Armağan (Ed. Işılay IŞIKTAŞ SAVA), Bengü Yayınları, s.13-19; Gülensoy, Tuncer. (2015). Zühâl Yüksel (1956). Türkiye Türkologları ve Türk Diline Emek Verenler 2 (1951-1961), Akçağ Yayınları: 1315, s. 342-346 adlı yayınlardan yararlanılarak hazırlanmıştır.
* Işılay Işıktaş Sava, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümünde Dr. Öğretim Üyesi olarak görev yapmaktadır.