ŞINLAR
DİL – KÜLTÜR – TOPLUM İLİŞKİSİNİN
ÖNEMİNİ ANLATAN MANİLER
İrfan ONGAR*
Segirip minsem baytalğa, cuvursam toyğa
Tatar tiliñ qonuşsa can kelir soyğa.
Tışıñ caltırasa da işiñ qaltıray
Tiliñ unutğan milletin vay haline vay.
Oguzbörek bolmazsa sıprada toymam
Öz tilini bilmezse cigitten saymam.
Şibörekni aşarsan şırayın solmaz
Öz tilinmen aytmazsan meramın bolmaz.
Qalaqayım töberek
Salqın yazma, tögerek
Öz balası bilmezse
Efendi aqay ne kerek.
Til altında tapmaşa
Eriş bolur alaşa
Öz tilinmen aytmazsan
Kültöbede taş aşa.
Barlıman dep cırlama
Carlıman dep cılama
Taraq tamğa tüşmesin
Tiliñ üyret balana.
Qaraqaya’nıñ qayası
Şarığımnıñ boyası
Tav ekende egilir
Ertek tilin mayası.
Arabanı toñqayttı
Erkes kelip col ayttı
Sağav bolmamaq için
Tatarcanı oñ ayttı.
Baltanı sattı şot etti
Şotun sattı cogetti
Öz tilini unutup
Milletini cogetti.
Ald tegerşik qayda bassa
Ard tegerşik o yerde
“Kimge uşay aslı bu?” dep
Öz balanı kürsüme.
Barakele barakele
Balaqbavun çözesin
Öz tilini bilmeden
Kimge kitap yazasın?
Metiylerde ilim toquy
Muallim bolup kitap oquy
Gavurcağa bek işanıp
Öz tilini köre böküy.
İbrişim cip, baldavuz
Köleksemi tikecekmen
Duvadaq bolğan qılavuz
Badiyemen cürecekmen.
Cinasırın cibitirsen illet bolur
Körenegin begitirsen millet bolur.
Cengem kiygen qara şayaq
Canaylarga kerek tayaq
Körenekmen cıynağanlar
Zemheride calanğayak.
Bürşe tolu cartı qalpaq
Betim calpaq, şaşım cayraq
Kürsügenge aram bolsun
Taraq tamğa, mavi bayraq.
Kelin aldım şaltayaq
Şıbırtğıman süyermen
Alim bolup alcığannı
Talpınıp ta tüyermen.
Aşğanada aşımız
Hem qartımız, caşımız
Tatarca ayta bolsañ
Tegiz keter işiniz.
Kesenek körsem qoy sormam
Balasın körsem soy sormam
Tatarca bilmegenge
Amanlıq birge sormam.
Quday şeksin qaytıñız
Keş bolmadan qaytıñız
Tatarca öz tilimiz
Eş calmadan aytıñız.
Köbete, cantıq, qatlama
Til ve millet asrama
Muallim dep cüresin
Erinşek bolup sıtlama.
Öz qalqınman qatnaşmazsan
Qımırzğaday tüyülürsün
Cetekleşip cüre bolsañ
Tüye bolup tigilirsin.
Aşğanada aşımız
Em qartımız caşımız
Tatarca ayta bolsañ
Tegiz keter işiniz.
Ferişteler saqlasın açılsın mañlay
Tatar tiliñ dünyada onartsın Quday.
Keday tili qayraqtaş
Aytıp saldı oñğardı
Qarğamanız kerekse
Adı İrfan Ongar’dı.
* Çağdaş keday İrfan Ongar, halk arasında unutulmaya yüz tutmuş, Kırım tatar halk kültürünün en güzel ve zengin varlıklarından şınlara bu çalışmasıyla yeni bir soluk getirmiştir. Bu kültürümüzü canlandırmak için çaba gösteren ve çağdaş şınlar yazan keday İrfan Ongar’ı tebrik eder, yeni kedayların aramıza katılmasını dileriz (EMEL)