YAKLAŞAN KOLEKTİVİZASYONA KARŞI KIRIM’DA BİR İLK DİRENİŞ ÖRNEĞİ: “ALAKAT AYAKLANMASI”

YAKLAŞAN KOLEKTİVİZASYONA KARŞI KIRIM’DA BİR İLK DİRENİŞ ÖRNEĞİ:
“ALAKAT AYAKLANMASI”*

[An Early Example of Resistance in Crimea Against Upcoming Collectivization: “Alakat Rebellion”]

Bülent TANATAR

Özgürlükleri için GPU cellâtlarının elinde insafsızca kurşuna dizilen cesur Üsküt köylülerinin aziz hatırasına

“мы – дети страшных лет России-

забыть не в силах ничего.”^[1]

(Biz Rusya’nın korkunç yıllarının çocukları

Gücümüz yok hiçbir şeyi unutmaya.)

Aleksandr Blok, 1914

ÖZET:

Sovyet Rusya’da, 1929-1930 yıllarındaki kolektivizasyon kampanyasının hemen arifesinde, Kırım’ın güney sahil şeridindeki bir dağ köyü olan Üsküt’ün episantr olduğu büyük bir isyan hareketi meydana geldi. Direniş için Alakat vadisinde toplanan yüzlerce köylünün topraklarının ellerinden alınması anlamına gelen kolektivizasyona karşı ayaklandığı bu sosyal hadiseye birçok civar köy sakininin de katıldığı görülüyor. Köylüler küçük aile işletmelerinin kolektif çiftliklere çevrilmesini protesto ederken aksi durumda Türkiye’ye göç için kendilerine izin verilmesini talep ediyorlar. Siyasî polis GPU’nun kolektivizasyona karşı direnişin bir kereden belini kırmak için süreci baltalayacak karakterdeki bu tırmanan huzursuzluğu provoke edici yönde hamleleri olduğunun birçok yerli tanıklıkları mevcut. Günün sonunda, GPU, RSFSC’nin meşhur 58. maddesi uyarınca, yüzlerce kişiyi tutuklamış, içlerinden tespit edilebildiği kadarıyla en az 70’ini şipşak yargılamalar sonucunda kurşuna dizmiş, yüzlerce kişiyi de 3 ila 10 yıl arasında kürek cezasına (katorga, İTL) çarptırdıktan sonra, kalan yüzlercesini de aileleriyle birlikte mal mülklerine el koyarak Kırım’dan sürmüştü. Hareket bastırıldıktan sonra Kırım’daki kolektivizasyon süreci hızla, geri döndürülemez biçimde tamamlandı.

Anahtar kelimeler: Alakat; kolektivizasyon; ayaklanma/isyan; köylü direnişi; zulüm; idam; sürgün.

ABSTRACT:

In Soviet Russia, just on the eve of the collectivization campaign of 1929-1930, a major rebellion took place, in which the epicenter was Uskut, a mountain village on the southern coastline of Crimea. It has been observed that many adjacent village inhabitants also participated in this social incident gathering hundreds of villagers in the Alakat river valley against collectivization, which means the removal of their land from their hands. While the villagers protest the conversion of their small family businesses into collective farms demand otherwise to be allowed to emigrate to Turkey. There are many local testimonies that the political police GPU for undermining once for all the resistance against collectivization, attempted to provoke this escalating unrest which has a character to wreck the process. At the end of the day, the GPU arrested hundreds of people in accordance with the famous article 58 of the RSFSC, at least 70 of them were shot right after summary trials, and hundreds of people were sentenced to forced labor (katorga, ITL) for 3 to 10 years, and the remaining hundreds of them, along with their families deported from Crimea as their property were seized. After the suppression of the movement, the process of collectivization in Crimea was swiftly and irrevocably completed.

Key words: Alakat; collectivization; insurrection/rebellion; peasant resistance; repression; execution; deportation.