HABERLER

HABERLER:

KIRIM’DAKİ SALDIRILAR VE KIRIM TATARLARI

    Geçtiğimiz yılın sonuna doğru gelinmekte iken Kırım’daki Türklere karşı devam eden saldırılara 30 Aralık 1991’de bir yenisi daha eklenmişti. Bu tarihte Akmescit’ten gelen teçhiz edilmiş özel ordu mensupları, Karasubazar Rayonu’ndaki Zelenogorsk kolhozunun işçilerinin Kırım Tatarları ile birlikte inşa ettikleri evleri yerle bir etmişlerdi. Karasubazar içişleri dairesinin başkanı Binbaşı Svidlov, rayon icra komitesinin Kırım Tatarlarına ait inşaatlarının yerle bir edilmesine dair verdiği kararı inkâr etmişti.

    1992 yılının Ocak ayından başlayarak Karasubazar Rayonu’ndaki Zelinogorsk kolhozunun bünyesinde çalışan Kırım Tatarları, evlerinin inşa edilmesine yeniden başladılar.

BÜLENT ECEVİT “KIRIMOĞLU BİZİM MANDELAMIZDIR”DEDİ

    DSP Başkam Bülent Ecevit, Türk Tanıtma Derneği ve Avrupa Türk Televizyonunun davetlisi olarak geldiği Berlin’de bir konferans verdi. 13 Şubat 1992 günü yapılan konferansta çeşitli konularda görüşlerini açıklayan Bülent Ecevit bir soruya verdiği cevapta “Kırımoglu bizim Mandelamız’dır. O Kırım’ın bağımsızlığı için toplam on altı yıl hapiste yatmıştır.” dedi.

TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI VAKFININ SERBEST PAZAR EKONOMİSİ SEMİNERİ

    Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı ve İ.Ü. iktisat Fakültesi işbirliğinde düzenlenen “Serbest Pazar Ekonomisi” konulu seminere Kırım, Kazan, Kırgız, Kazak, Azeri, Gagavuz ve Özbek Türklerinden temsilciler katıldı. Şubat ayında bir ay süreyle Bursa’da Sümerbank tesislerinde sürdürülen seminerde, Kırım, Kazakistan – Tataristan, Azerbaycan, Kırgızistan – Türkmenistan ve Gagavuz Türk bölgesinden gelen çeşitli devlet görevlileri ve bilim adamlarına iktisat Fakültesi öğretim üyeleri günde sekiz saat serbest pazar ekonomisi konusunda dersler verildi.

    Kırım’dan Kırım Tatar Millî Meclisi Finans işleri sorumlusu Halil Mustafa’nın katıldığı seminer iştirakçileri daha sonra Ankara ve İstanbul’da hükümet üyeleri çeşitli kuruluşların yetkilileri ile görüştüler.

DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI RAMAZAN AYINDA KIRIM’A ÜÇ DİN ADAMI GÖNDERDİ

    Diyanet işleri Başkanlığı, Kırım Tatar Millî Meclisi’nin müracaatı üzerinde üç din adamını Ramazan ayı boyunca Kırım Türklerinin dini ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için Kırım’a gönderdi.

    Erzurum Müftüsü İbrahim Koçaşlı, Bursa Ulucami imamı Necmi Kaba- kuş, İstanbul’daki Çeliktepe Camii imamı Muhlis Akar’dan oluşan Diyanet îşleri Başkanlığı heyeti, Akmescit, Gözleve ve Canköy’de Ramazan ayı boyunca imamlık yaptılar ve hemen her yaştan Kırım Türküne temel dini bilgiler öğrettiler.

    Bu arada geçen yıl aralık ayında Türkiye Millî Kültür Vakfının davetlisi olarak İstanbul’a gelen Bahçesaray Din Cemiyeti Başkanı Rıza Seyit-veli ve Gözleve Din Cemiyeti idarecisi İzzet Yunus tarafından Kırım’a götürülen ve Türkiye Millî Kültür Vakfı ve Yeşilcami Kuran Kursu Vakfı tarafından bağışlanan iki adet hoparlör ve anfi bu din adamları tarafından Gözleve ve Bahçesaray’da camilere monte edildi.

KIZIL MEŞKOVLARIN KIRIM TATARLARINA KARŞI MİTİNGİ

    Kırım’ın bağımsız bir Rus Cumhuriyeti olmasını savunan Kırım’daki Rus provakatörler, Kırım’ın Muhtar Cumhuriyet statüsüne dönüştürülmesinin birinci yıl dönümü münasebetiyle 19 Ocak 1992 Pazar günü Akmescit meydanında bir gösteri yaptılar. Mitingi Sagatovskiy’nin “20 Ocak hareketi” ve Kızıl Meşkovların “RDK”sı (Kırım Cumhuriyeti Hareketi) düzenlediler. Miting esnasında “Kırım’ın taktirini tek biz çizebiliriz”, “Ne Rus, ne Ukrain, ne Kırım Tatar milliyetçilerine yol vermeyiz”, “Kahrolsun milliyetçiler” sloganları atan 400-500 kişi bulundu.

    Mitingin sonrasında Kırım’ın takdirinin yine Kırım Tatarlarının haklarını ayakaltı edilerek belirlenmesi doğrultusunda bir kampanya başlandı.

KIRIM TATAR MİLLÎ MECLİSİ BAŞKANI MUSTAFA KIRIMOĞLU’NUN ÇEKOSLAVAKYA’YI ZİYARETİ

     Kırım Tatar Millî Meclisi Başkanı Mustafa Abdülcemil Kırımoglu, “Helsinki Citizens Assembly”’nin davetlisi olarak “Avrupa’da yeni dalgalar, Milliyetçilik, Irkçılık” konulu konferansta konuşmak üzere 25-29 Mart 1992 tarihlerinde Çekoslavakya’nın Bratislava şehrine gitti. Açılışını Çekoslavakya Devlet Başkanı Havel’in yaptığı konferansta 26.3.1992 tarihinde konuşan Mustafa Abdülcemil Kırımoglu, Kırım Türklerinin yaşadığı faciaları, onların mücadelelerini, şimdiki siyasî durumu, Kırım Türklerinin taleplerini anlattı.

KIRIM TATARLARINA KARŞI ÇİFTE STANDART UYGULAMALARI DEVAM EDİYOR

    Sürgün yerlerinde vatanlarına dönüp gelmekte olan Kırım Tatarları ikamet kayıtları yapılmayıp iş bulamazlarken, bir yandan da çifte standart uygulamalarına da maruz kalmaya devam ediyorlar.

    Önceleri gizli olarak yapılan Kırım’da toprak dağıtma ve satma işi, artık alenen yapılıyor. Gazetelerde daçalar ve yazlıklar inşa etmek üzere arazilerin satılığa çıkarılması da bunun en bariz delili. Geçtiğimiz Ocak ayında Naberejnayaçelnı şehrinde neşredilen “Çelnınskoy Gazeta” isimli gazetede daçalar için Kırım’da satılık topraklar olduğuna dair ilanlar çıktı.

    Kırım Türklerinin yerleşebilecek toprak bulabilmek için ölümü göze aldıkları şu günlerde çıkan bu ve benzeri ilanlar, onlara karşı yapılan çifte standart uygulamaların açık bir belgesi anlamına gelmekte.

    13 Ocak’ta yapılan Kırım Tatar Millî Meclisi’nin toplantısında Kırım’daki yerel organların, çeşitli kooperatiflerin, mafya grupları ve meselâ “Kondor” adındaki işyeri vasıtasıyla Kırım’daki toprakların Rusya Federasyonu’nun zengin halkına ve işyerlerine satılması hakkında müzakere yapıldı. Başkan Mustafa Abdülcemil Kırımoglu ve Meclis üyeleri, Meclis adına Kırım’daki yerel idarecilere müracaatta bulunarak ilgililerin konuya dikkatleri çekildi. Söz konusu müracaat metninde bu uygulamanın yol açabileceği muhtemel menfî durumlar kaydedilerek, Kırım M.S.S.C.’nde bu işlemler hakkında soruşturma başlatılması istendi.

    Bu ve benzeri uygulamalar ile Kırım’da son iki yıl içerisinde Rusya Federasyonu ve Ukrayna’dan gelen çoğunluğu Slav unsurlara olmak üzere 230 binden fazla arsa dağıtıldı.

KIRIM TATAR MİLLÎ MECLİSİ TEMSİLCİLERİNİN KIRIM M.S.S.C YÜKSEK SOVYETİNİN BAŞKANI NİKOLAY BAGROV İLE GÖRÜŞMELERİ

    Kırım Tatar Millî Meclisi Temsilcileri, Meclis Başkanı Mustafa Abdülcemil Kırımoglu, Meclis üyeleri Server Ömer, Hilmi Ömer, Cülvern Ablamit ve Nadir Bekir olduğu halde, 8 Ocak 1992’de Kırım M.S.S.C. Yüksek Sovyeti’nin Başkanı Nikolay Bagrov ile bir görüşme yaptılar.

    Kırım Tatar Millî Meclisi üyesi Lütfi Osman’ın dergimiz Emel’e ulaştırdığı habere göre, görüşmede Meclis tarafından hazırlanan Kırım Cumhuriyeti Anayasasının taslağı, Kırım Tatarlarının vatana dönüş meselesi ve dönüşün maddî ve teknik yönden güçlendirilmesi, sürgün neticesinde verilen zararın karşılanması ve diğer önemli meseleler gündeme alınarak müzakere edildi. Görüşme sonunda Nikolay Bagrov’un Kırım Tatarlarına müstakil evler inşasında kullanılmak üzere arazilerin tahsis edilmesi meselesinin çözümüne yardımcı olacağını bildirmesi günün en önemli kararı olarak kaydedildi.

    Nikolay Bagrov, Kırım Tatar Millî Meclisi’nce hazırlanarak kendisine sunulan anayasa projesini Yüksek Sovyet’in komisyonlarında gözden geçirerek görüşmeye açılacağını da ifade etti.

KIRIM’DA KUPONLA ALIŞVERİŞ YAPILMASI KIRIM TÜRKLERİNİ ZOR DURUMDA BIRAKIYOR

    Dağılan Sovyet Cumhuriyetlerinin piyasa ekonomisine geçme yönündeki çalışmaları ile beraber fiyatların en az on misline varan oranlarda artış göstermesi ve Kırım’ın bağlı bulunduğu Ukrayna’da kuponla alışveriş yapılması uygulaması, zaten binbir güçlük içerisinde vatana dönmekte olan Kırım Türklerini ekonomik yönden daha da kötü durumlara sokuyor.

    Kırım’da ikamet kaydını yaptırabilen ve iş bulabilen çok az sayıdaki Kırım Tatarları, 200 Ruble karşılığında kendilerine verilen kuponlarla alışveriş yapabiliyorlar. Ancak, henüz ikamet kayıtları yapılmayanlar ise uygulama sebebiyle alışveriş imkânlarından da mahrum vaziyetteler.

KIRIM TATAR MİLLÎ MECLİSİ HEYETİ TACİKİSTAN CUMHURİYETİ YETKİLİLERİ İLE GÖRÜŞMELER YAPTILAR

    Tacikistan’da sürgünde yaşayan Kırım Türklerinin problemlerini çözerek vatana dönüşlerine yardımcı olmak maksadıyla Kırım Tatar Millî Meclisi üyesi Dilaver Mustafa’nın başkanlığındaki heyet, Tacikistan Cumhuriyeti Başbakanı N. Dustov ile Duşenbe’de bir görüşme yaptılar.

    Tacikistan Başbakanı N. Dustov’a Kırım Türklerinin vatanlarına dönüşlerinde karşılaştıkları problemlerle ilgili bir başvuru dosyasının sunulduğu görüşmede, Kırım Tatarlarının Tacikistan’ın gelişmesine olan hizmetleri anlatılırken, bugüne kadar Tacikistan tarafından Kırım Türklerinin problemleriyle ilgili hiçbir çalışmanın da olmadığı ifade edildi. Görüşme esnasında, sürgündeki Kırım Türklerinin dönüşlerini organize etmek üzere komisyonlar kurulmasının gereğine işaret edildi. Başbakan N. Dustov, Tacikistan’da üretilen malzemelerin Cumhuriyetin haricine Kırım Tatarları haricindekilere istisna olmak kaydıyla çıkarılabileceğinin de mümkün olduğunu söylerken Meclis üyelerine Tacikistan Cumhurbaşkanı ile görüşmelerini teklif etti. Dustov, kendisine arz edilen meseleleri Cumhurbaşkanına sunacağını da kaydetti.

ÇEÇEN CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANININ KIRIM TATAR MİLLÎ MECLİSİ BAŞKANI MUSTAFA ABDÜLCEMİL KIRIMOGLU’NA MEKTUBU

    Çeçen Cumhuriyeti’nin bağımsızlık kararı alması üzerine Kırım Tatar Millî Meclisi, Çeçen Halkının istiklâl mücadelelerini tamamen desteklediğini ilan etmiş ve buna paralel bir gelişme olarak Kırım Tatar Millî Meclisinin resmî temsilcisi Dilâver Mambet, 16 Kasım 1991’de Çeçen Cumhurbaşkanı General Cahar Dudayev ile görüşmüştü. Söz konusu görüşmede Kırım Tatar Millî Meclisi Başkanı M. A. Kırımoglu’nun bir mektubu kendisine takdim edilmişti. Bu mektubun cevabı 1992 yılının başlarında Meclisin adresine geldi. Mektubun metni aynen şöyledir:

    “Hürmetli Mustafa Cemilev Bey,

    Şahsıma ve Çeçen Halkına olan desteğiniz için size minnettarlığımı bildiririm. Çeçen ve Kafkasya’nın diğer haklarıyla beraber o kara günleri başından geçiren Kırım Tatar Halkı tarafından bizim âlicenap maksatlarımız ve gayretlerimiz anlaşılmaktadır.

    Her milletin hür ve bağımsız yaşamaya hakkı vardır.

    Allah’ın yardımı ile biz de hür yaşayacağız. Bizimle gönüldaş oldukları için ve yardım etmeye hazırlandıkları için Kırım Tatar Halkına bir kere daha minnettarlığımızı bildiririz.

    Allah bize yardımcı olsun.

             General Cahar Dudayev

             Çeçen Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı

KIRIM TATAR MİLLÎ MECLİSİNCE HAZIRLANAN KIRIM CUMHURİYETİ ANAYASASI PROJESİ GÖRÜŞMELERE AÇILIYOR

    Kırım’da ve büyük çoğunluğu da henüz Özbekistan, Kazakistan, Rusya Federasyonu ve Ukrayna’da sürgünde yaşamakta olan Kırım Tatarları, Millî Meclisleri tarafından hazırlanan Kırım Cumhuriyeti Anayasası projesini müzakere etmeye başlayacaklar.

    Kırım Tatar Millî Meclisi siyaset ve hukuk şubesi komisyonu Başkanı Nadir Bekir’in önderliğinde gerçekleştirilen Meclis Anayasa Komisyonu çalışma grubunun Akmescit’te yapılan toplantısında hazırlanan Kırım Cumhuriyeti Anayasası Projesinin halk tarafından müzakere edilme işinin teşkilatlandırılması meselesi görüşüldü.

    Anayasa projesinin müzakeresini teşkilatlandırmak ve denetlemek için Kırım Tatar emek grubunda R. Çalbaş ve Dilaver Muratov’a; Aydınlar ve öğrenciler arasında Enver Akmollayev ve Refik Muzaffarov’a; Millî meclislerde Lütfi Osman’a; basın yayın, radyo ve televizyonda Lilya Bucurova ve Şevket Kaybullayev’e, Orta Asya bölgesinde Fuat Ablamitov’a, Volga boyu bölgesinde Cülvern Ablamitov’a, Herson Bölgesi’nde E. Ametov’a görev verildi. Anayasa projesinin Kırım’daki görüşmelerini gerçekleştirmek ise Kırım’da mevcut bütün millî ve medenî cemiyetlerin görevi olacak.

    Kırım Tatara Millî Meclisi temsilcilerinin Kırım M.S.S.C. Yüksek Sovyeti Başkanı Nikolay Bagrov ile olan görüşmelerinde gündemin en önemli maddesi olan ve Kırım’da yaşayan Rus ve Ukrainlerin de büyük ilgisiyle karşılaşan Kırım Cumhuriyeti Anayasası projesi, Kırım Vatandaşları Forumu Meclisinde de müzakere edilecek.

KIRIM TATAR TÜRKÇESİNDE NEŞREDİLEN GAZETE VE DERGİLERİN TAMAMI ARTIK KIRIM’DA ÇIKARILACAK

    Vatan Kırım’a dönüş kervanına Kırım Tatar Türkçesinde sürgünde neşredilmekte olan gazete ve dergiler de iştirak ediyorlar.

    1957’den bu yana Taşkent’te neşredilen ve Lenin Bayrağı olan adını geçtiğimiz 1991 yılının başından itibaren Yanı Dünya olarak değiştirerek yayınlanmaya devam eden gazete bundan böyle Kırım’da hayatını sürdürecek.

    Kırım Türkleri arasında, sürgünde neşredilen ilk yayın organı olmasından başka 1980 yılında neşredilmeye başlanan Yıldız dergisine kadar ana dilde yegâne gazete olan Yanı Dünya‘nın Kırım’da yayınlanacak olması, Kırım Türkleri arasında sevinçle karşılandı. Öte yandan 1989 yılında Krımskaya Pravda gazetesinin bünyesinde haftalık ilk olarak Vatan’da neşredilmeye başlayan Dostluk gazetesinin de bundan böyle adı Dostluk – Kırım olarak değiştirildi.

    Emel Dergisi, vatanın yeniden yeşerip çiçeklenmesinde hissesi olacak Kırım Tatar dergileri (Yıldız, Salgır, Vatan, Kasevet) ve gazetelerine (Dostluk, Avdet, Yanı Dünya) yayın hayatlarında başarılar diler.

TATARİSTAN’IN BAŞŞEHRİ KAZAN’DA I. TÜRK GENÇLİK KURULTAYI

    Tataristan’ın başşehri Kazan’da I. Türk Şenlik Kurultayı yapıldı. Kurultay’a Kazan Türklerinin “Azadlık”, Başkurt Türklerinin “Gençlik”, “Kumuk halkını müdafaa Birliği”, “Sibirya Tatarlarının Müdafaa Birliği”, Kumukların “Tenglik” Dergisi, Hakas Türklerinin “TUN”, Azerbaycan’dan “Turan” partisi, Nogay ve Yakut Türklerinin temsilcileri, Kırım Tatarlarının “İsmail Gaspıralı Cemiyeti” katıldı. Yaklaşık 120 delegenin katıldığı Kurultay sonucunda Bütün Türk Gençlik Birliği meydana getirildi ve bunun 9 kişiden oluşan idare heyeti başkanlığına Talgat Ahmadşin, Yürütme komitesine Zulfira Sagdeyeva seçildi. Birliğin Merkezinin Kazan olması kararlaştırıldı. II. Kurultay Başkurdistan’ın Ufa şehrinde 1992 Ekim ayında yapılacak.

SANAYİ VE TİCARET BAKANI TAHİR KÖSE’NİN KIRIM ZİYARETİ

    Türkiye – Ukrayna iş Kongresi toplantıları için 23 Şubat 1992 günü 130 kişilik işadamı heyetiyle birlikte Ukrayna’ya giden Sanayi ve Ticaret Bakanı Tahir Köse, Kiev’deki görüşmelerden sonra Kırım’a geçerek Kırım Tatar Millî Meclisi Başkanı Mustafa Abdülcemil Kırımoglu ile görüştü. Beraberindeki işadamları ile birlikte Akmescit, Yalta’ya giden Tahir Köse Bahçesaray’da Kırımoglu ve Kırım Türkleri tarafından misafir edildi. Bahçesaray’da Vatan Kırım’a dönebilmiş ve kendi imkânları içerisinde iş kurmayı başarmış Kırım Tatarları ve Meclis yetkilileri ile iş adamları arasında Türkiye ve Kırım arasında iş imkânlarının araştırıldığı ve yapılabilecek işbirlikleri üzerinde durulduğu bir toplantı yapıldı. Daha sonra Kırım Hanlığının tarihi başşehri Bahçesaray’ı ve Kırım Türk eserlerini gezen Tahir Köse ve beraberindekilere Kırım Tatar Millî Meclisi Karalez köyünde Kırım Türklerinin Millî aşlarından oluşan bir öğle yemeği verdiler. 27 Şubat 1992 günü gerçekleşen bu ziyaret esnasında Sanayi ve Ticaret Bakanı Tahir Köse ve beraberindeki işadamları Fontan köyündeki Kırım Tatar çadır şehrini gezdiler ve karlar içerisinde, yeraltında barakalarda yaşayan Kırım Tatarlarının hallerine yakından tanık oldular. Bu ziyaret esnasında iki daktilo ve 6000 dolar parayı Kırım Tatar Millî Meclisi’ne yardım olarak verdiler.

CAFER SEYDAHMET KIRIMER’İN ÇEŞİTLİ HİKÂYELERİ NURLU KABİRLER ADIYLA KİTAP OLARAK EMEL KIRIM VAKFINCA YAYINLANDI

    Bütün ömrünü Kırım Millî Davasına vermiş I. Kırım Millî Kurultay Hükümeti’nin Dışişleri ve Harbiye Bakanı Cafer Seydahmet Kırımer’in yazdığı çeşitli hikâyeler Nurlu Kabirler adıyla kitap olarak Emel Kırım Türk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı tarafından neşredildi. Şubat ayında neşredilen Cafer Seydahmet Kırımer’in 1937 – 1938 yıllarında “Nurlu Kabirler” adıyla seri olarak o zamanlar Dobruca’da çıkmakta olan Emel Dergisi’nde seri olarak basılan ve Emel’in Türkiye’de yayınına devam etmesiyle 1960, 1961, 1962 ve 1963 yıllarında çeşitli sayılarında tekrar basılan 11 hikâyesi de kitapta yer alıyor. Kitaba ayrıca Cafer Seydahmet Kırımer’in en yakın dava arkadaşlarından merhum İbrahim Otar’ın Emel’in l Kasım 1960 tarihli l numaralı sayısında yayımlanmış “Cafer Seydahmet Kırımer” başlıklı makalesi de konulmuş.

    Hazırlanmasında Saori Arıkan, Edip Bekman ve Eşref Bengi Özbilen’in büyük emeğinin geçtiği kitapta Kırımer’in “Andlı Kurban” “Murat Baba”, “Molla Nurullah”, “Yılmazlar Mezarlığı”, “Nur Bike”, “Gaspıralı İsmail Bey’in Kabri” – “Genç Nuri Hoca”, “Abdürreşit Mehdi’nin Kabri” hikâyeleri var. Konuları itibariyle, Kırım Tarihinin üç devrinin adeta panoraması, başka bir ifade ile Kırım’ın facialarının ve kurtuluş mücadelesinin hikâye şeklinde ifade edilmiş bir kısa tarihi olan bu hikâyeler toplamının yer aldığı kitabın başına şöyle bir ithaf yazısı konulmuş:

    “Atalarımızın en mukaddes mirası olan Kırım’da yaşamasına müsaade etmeyen işgalci devletin polisleri MUSA MAMUT’u teklif etmek ve tekrar Kırım’dan sürmek için evine gelmişlerdi.

    MUSA MAMUT bu toprakların öz vatını olduğuna, ondan ayrı yaşayamayacağına iman ettiği için üzerine benzin dökerek ailesinin ve polislerin gözleri önünde kendisini yakmış ve hayatına son vermiştir. Kırım semalarında bugün O’nun da mezarından nurlar yükselmektedir.

    MUSA MAMUT’u hürmetle anıyor ve Nurlu Kabirler kitabını O’na ithaf ediyoruz.

KIRIM TATAR MİLLİ MECLİSİ’NİN KIRIM ANAYASASI PROJESİ

    Kırım Tatar Millî Meclisi’nin Anayasa Komisyonu toplandı. Bu komisyon tarafından hazırlanan anayasa taslağı Meclis tarafından Kırım Devletinin esas kanunu olarak kabul edildi. Meclisin 29 Aralık 1991 tarihinde kabul ettiği 4 bölüm 18 bab ve 145 maddeden oluşan anayasa müzakerelere açıldı.

    Anayasanın birinci bölümünde Kırım Devleti Anayasasının kuruluş esasları başlığı altında birinci babında devlet kuruluşu ve siyasi sistemle ilgili 14 madde, ikinci babda iktisadi sistemin esaslarından meydana gelen 5 madde, üçüncü babda sosyal siyasetin esaslarından oluşan 5 madde bulunmakta.

    İkinci bölümde insan ve vatandaşlık esas hak – hukukları, özgürlükleri ve uymaları gereken kurallar başlığı altında, dördüncü babda halkların cemiyetleri ve devlet ile ilgili 7 madde, beşinci bölümde halkların vatandaşlıkları ve hakları ile ilgili 10 madde, altıncı babda kişisel hak ve serbestlikler ile ilgili 8 madde, yedinci babda iktisadi, sosyal ve medenî hak, hukuk ve serbestliklerle ilgili 10 madde, sekizinci babda siyasî hak ve özgürlükler ile ilgili 9 madde, dokuzuncu babda insan ve vatandaş hak – hukuklarının kefillikleri ile ilgili 8 madde, onuncu babda bütün kurallar ile ilgili beş madde bulunmakta.

    Üçüncü bölümde Devlet hâkimiyet sistemi başlığı altında, onbirinci babda devlet hâkimiyetinin fonksiyonları ve vazifeleri ile ilgili 3 madde, on ikinci babda seçim sistemi ile ilgili 8 madde, on üçüncü babda Yüksek Sovyet Kırım Devletinin azalan ile ilgili 10 madde, on dördüncü babda Kırım Devletinin başkanlığı ile ilgili 9 madde, on beşinci babda Kırım Devletinin Bakanlar Kurulu ile ilgili 4 madde, on altıncı babda devletin kendi kendini mali idaresi hakkında bir madde bulunmakta.

    Dördüncü bölümde Mahkeme, kanun yapıcılık ve hukuk tertibinin temini başlığı altında, on yedinci babda sud ve sud hakimeyeti ile ilgili 17 madde, on sekizinci babda tehlikesizlik, kanun yapıcılık ve hukuk tertibinin temini ile ilgili 4 madde bulunmakta.

    Beşinci bölümde Finansman ve bütçe başlığı altında yedi madde ve Altıncı bölümde ise yekûn ve geçici kaideler başlığı altında 2 madde bulunmakta.

    Kırım Tatar Millî Meclisi bu anayasada Kırım halkının devletinin esasını teşkil eden Kırım Tatar, Kırımçak, Karaim ve tarihî sebeplerle vatanları Kırım olan diğer milletlerden belirlenmesi düsturundan güç alarak, Kırım Tatar halkının kendi tarihi vatanında devletine sahip olması yolunda daima ayaklar altına alınan haklarını korumaya ve Kırım Tatar halkından veya başka milletlerden olanlara soykırım siyasetinin âkıbetlerini bitirmeye talip olarak, Kırım’da bütün insan ırklarının, milliyeti, siyasî bakışları, dil ve dinlerine bakmadan onların hak – hukuk ve özgürlüklerine kefillik verecek, hakları olan demokratik devlet kurmak yetkisinden hareketle Anayasayı müstakil demokratik Ukrayna’nın her yanında mukavele esasına giren Kırım Devleti’nin esas kanununu kabul ve tasdik etmiştir.

    Bu Anayasa çalışması dağılan Sovyetler Birliği’nde insan hak ve özgürlükleri, demokratikleşme çalışmalarına Kırım Tatar Millî Meclisinin bir yol göstericiliğidir.

RUSYA VE UKRAYNA KIRIM’A SAHİP OLMA KAVGASINDA

    Rusya ve Ukrayna arasındaki Kırım’ı ve ana üssü Kırım’da bulunan Karadeniz Filosu’nu sahiplenme kavgası geçtiğimiz Ocak ve Şubat aylarında gergin noktalara erişti. Gerginliği tırmandıran en çarpıcı gelişme Rusya Federasyonu Yüksek Sovyet’inde 23 Ocak 1991 günü kabul ettiği bir kararla Kırım yarımadasını Rusya Federasyonu bünyesinden çıkararak Ukrayna’ya bağlayan 1954 tarihli kararnameyi kanun dışı ilân etmesi oldu. Nikita Hruşçev’in Ukrayna’nın iltihakının 300. yıldönümü vesilesiyle Kırım’ı Ukrayna’ya “hediye etmesi”ni belgeleyen adı geçen kararname, gerçekte Kırım’ın yakın tarihindeki sayısız gayrimeşru ve keyfî belge ve kararlardan yalnızca biridir. Beklenildiği gibi, Rusya Federasyonu’nun gayrimeşru kararları temizleme gayreti 1783’de Kırım’ın Rusya tarafından ilhakı, 1918’deki Kırım Demokratik Cumhuriyeti’nin ortadan kaldırılarak Bolşevik Rusya’ya ilhakı ve nihayet 1944’de Kırım Tatarlarının sürülmesini müteakip Kırım’dan her türlü Kırım Tatar izinin silinmesine ilişkin pek çok sayıdaki gayrimeşru kararname ve fermanlara uzanmadı.

    Rusya Yüksek Sovyeti’nin söz konusu kararı, Ukrayna tarafından şiddetli tepkilerle karşılandı. Ukrayna Parlamentosu 6 Şubat 1992’de kabul ettiği bir kararla Rusya Yüksek Sovyeti’nin kararının anayasaya aykırı olduğunu ve 1954 kararnamesinin Sovyetler Birliği’nde o zaman mevcut olan siyasî – legal yapıya uygun olduğunu beyan etti. Ukrayna Parlamentosu ayrıca Rusya Yüksek Sovyeti’nin Kırım’ın Ukrayna’ya aidiyetini tartışmasının hem Rusya ve Ukrayna arasındaki ikili anlaşmaları ihlâl ettiği görüşünü savundu.

    Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Boris Yeltsin ise çelişkili demeç ve tavırlarıyla ortaya çıkan krizin büyümesine katkıda bulundu. Yeltsin bir taraftan Rusya’nın Ukrayna’dan toprak talebi olmadığını beyan ederken diğer taraftan Kırım’da mevcut Rus çoğunluğunun yarımadayı Rusya’ya bağlamaları hususunda açık teşviklere girişti. En önemli iki üssü Kırım’da (Sevastopol’de ve Balaklava’da) bulunan Karadeniz Filosu’nun geleceği meselesi ise Rusya ve Ukrayna’nın Kırım’ı sahiplenme kavgasının en önemli boyutlarından birini teşkil ediyor. Gerek Rusya idaresi, gerekse kumanda kademesi ve personelinin çoğunluğu Ruslardan oluşan Karadeniz Filosu, filonun Ukrayna emrine girmesini reddederek Rusya askerî kumandasında kalmasını istiyorlar. Karadeniz Filosu Kumandanı Amiral Dimitriy Kasatanov, filo personelinin Ukrayna Cumhuriyeti’ne bağlılık yemini etmesi ve emirlerini Ukrayna Genel Kurmay’ından alması hususunda Ukrayna Devlet Başkanı Leonid Kravçuk’un çağrısını kesin olarak reddetti. Kasatanov, ayrıca filoyu ziyaret için Sevastopol’e gelen Ukrayna’lı milletvekilleri heyetini kabul etmeyi ve onların gemilere çıkmasını reddederken, Rusya Parlamentosu’nun milletvekillerinin Ukrayna’ya karşı direnmeyi teşvik eden heyetine her türlü kolaylığı sağladı. Tamamen Ruslar’ın kontrolündeki Kırım Muhtar Cumhuriyeti de Ukrayna’nın Karadeniz Filosuna ilişkin televizyon yayınlarını sürekli olarak sansüre tabî tuttu.

KIRIM TATAR MİLLÎ MECLİSİ BAŞKAN YARDIMCISI REFAT ÇUBAR A.B.D.’Nİ ZİYARET ETTİ

    Kırım Tatar Millî Meclisi Başkan Yardımcısı ve Kırım Tatar Millî Hareketi Başkanı Refat Çubar, 12 Kasım – 12 Aralık 1991 tarihleri arasında A.B.D.’ni ziyaret ederek A.B.D.’ndeki Kırım Türkleri Amerikan Birliği ve hükümet yetkilileri ile görüşmeler yaptı.

    New York şehrinde Kırım Türkleri Amerikan Birliği yetkilileri ile yaptığı görüşmelerde sürgündeki Kırım Tatar halkının Vatan Kırım’a döndürülmesi ile ilgili meseleler ön plandaydı.

    Refat Çubar A.B.D. Dişileri Bakanlığı yetkilileri, A.B.D.’deki Ukrain Ortodoks Kilisesi Başpiskoposu Vseveled ile görüştü. Başpsikopos görüşmede Çubar’a üzerinde Kuran-ı Kerim’den ayetler bulunan altın bir kolye hediye etti. Ayrıca A.B.D.’nde yerleşmiş Kırım Tatar davasına desteğiyle tanınan müteveffa General Petro Grigerenko’nun oğlu Andrey Grigerenko, Pavel Litvinov, Bağımsız Devletler Topluluğu Uzmanı olarak tanınan Ed Klein, Wisconsin Üniversitesi Profesörlerinden Kırım Tatarı Prof. Dr. Kemal Karpat ve muhaceretteki Kırım Tatarları ile de görüşmeler yapan Refat Çubar, daha sonra Kırım Türkleri Amerikan Birliği’nde bir de konferans verdi. Konferans sonrası toplanan 11 bin Amerikan doları da Kırım’a yardım olarak gönderildi.

“BAHÇESARAY ÇEŞMESİ” BALESİ İZMİR’DE

    İzmir Devlet Opera ve Balesi sanatçıları Rus besteci Boris Asafyev’in “Bahçesaray Çeşmesi” adlı dünyaca ünlü bale eserini 13 Şubat 1992’de İzmir’de sahnelediler. Eserin koreografisi Margi Scot ve Yuriy Papko tarafından hazırlanılarak sahneye konuldu. Dekorlar Erkan Kırtunç, kostümler ise Sevda Aksakoğlu tarafından hazırlanmıştı.

    Büyük Rus şairi Aleksandr Sergeyeviç Puşkin’in “Bahçesaray Çeşmesi” (Bahçisarayskiy Fontan) şiiri üzerine esaslandırılan bale eseri konusunu Kırım Hanlığı tarihinden alıyor. Puşkin adı geçen şiirini büyük Kırım hanlarından Kırım Geray Han’ın vefat eden eşi Dilara Bikeç’in anısına Hansaray’da inşa ettirdiği “Gözyaşı Çeşmesi”nin hikâyesinden ilham alarak yazmıştı.

TANINMIŞ ÇEVİRMEN SELİM TAYGAN VEFAT ETTİ

    Türkiye’nin tanınmış çevirmenlerinden biri olan ve dergimiz Emel’de pek çok çeviri yazısı yayınlanmış bulunan Selim Taygan İstanbul’da vefat etti.

    1905 yılında Vatan Kırım’da doğan Selim Taygan, Kırım’ın Bolşevikler tarafından işgal edilmesinden sonra İstanbul’a göç etti. Kırım’da iken Rus mektebine başlayan Selim Taygan, ailesinin isteği üzerine tahsilini İstanbul’daki Rus mektebinde sürdürdü, İstanbul’daki Rus okulunun Çekoslavakya’ya nakli üzerine kendisi de oraya gitti ve liseyi ve Üniversiteyi Çekoslavakya’da tamamladı.

    Özellikle Rusça’dan Türkçe’ye yaptığı tercümelerle tanınan Selim Taygan, dergimiz Emel’de de çok sayıda çevirisi yayınlanmıştı.

    Aleksandr Soljenitsin’in “Gulag Takım Adaları”, ünlü tarihçi Aleksandr Bennigsen’in “SSCB’inde Müslümanlar” adlı eserlerinin de aralarında bulunduğu çeşitli eserleri çeviren Selim Taygan, çeşitli rahatsızlıklar sebebiyle tedavi görüyordu.

    2 Kasım 1991 günü vefat eden Selim Taygan, 3 Kasım 1991 günü Teşvikiye camiinde kılınan cenaze namazından sonra Feriköy Mezarlığındaki aile mezarlığına defnedildi.

    Eşi Zinnur hanımla birlikte İstanbul’un tanınmış lokantalarından biri olan Rejans’ın da işletmecisi olan Selim Taygan’a Allah’tan rahmet, kederli ailesine başsağlığı dileriz.

MUSTAFA KOYUNPINAR VEFAT ETTİ

    Kimsan Kauçuk Sanayii A.Ş.’nin kurucusu ve Emekli Genel Müdürü Kırım’lı vatandaşlarımızdan Mustafa Koyunpınar 6 Şubat 1992 günü Bursa’da vefat etti.

    Geçen yüzyılda Kırım’dan Dobruca üzerinden Türkiye’ye göç eden bir Kırım’lı aileye mensup olan Mustafa Koyunpınar, 1925 yılında İstanbul’da doğdu. İlk ve orta tahsilini İstanbul’da yapan Mustafa Koyunpınar Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’den 1950’de mezun olduktan sonra çeşitli kuruluşlarda yüksek mühendis olarak çalıştı. Kimsan Rejenere Kauçuk Sanayii A.Ş.’nin Genel Müdürlüğü’den 1988 yılında emekli oldu.

    Necla Koyunpınar ile evli olan Mustafa Koyunpınar Akil, Fazıl ve Gökhan adlarında üç çocuk babasıydı.

    Merhuma Allah’tan rahmet, kederli ailesine ve tanıyanlarına başsağlığı dileriz.