S.M. KİROV: KIRIM CUMHURİYETİ’NİN ORGANİZATÖRÜ

S.M. KİROV: KIRIM CUMHURİYETİ’NİN ORGANİZATÖRÜ*

 

Pyotr İ. GARÇYOV**

Çeviren: Bülent TANATAR

V.İ. Lenin ve onun kurduğu parti aygıtı her zaman katı komploculardı ve sırlarını ustaca koruyorlardı. Bu, en önemli meselelerin, toplantı tutanakları yayınlanmayan Politbüro üyelerinden oluşan dar bir çevrede çözülmesi ve el yazmalarında tutulmasıyla sağlandı. “Sovyet” iktidarı yıllarında tek bir bilim adamı, tek bir tarihçi bile bunlara erişememişti.

1918-1921’de Kırım’da üç “Sovyet” cumhuriyetinin ve Ocak 1991’de dördüncünün örgütlenmesi, ifşa olmaktan uzak birçok komünist sırra atfedilmelidir. Birincisi, Tavrida Cumhuriyeti’nin yaratılmasında Lenin’in, Parti Merkez Komitesi’nin ve Halk Komiserleri Konseyi’nin başrolü, ilk kez bizim çalışmalarımızda ortaya çıktı[1]. Bu çalışmalar Brest Barışı’nın sona ermesinden sonra, Rusya Federasyonu Halk Komiserleri Konseyi ve V.İ. Lenin’in gizlice Ukrayna ve Kırım Bolşeviklerine Ukrayna Merkez Radası ve müttefikleri Almanya ve Avusturya-Macaristan ile savaşı sürdürmek için bağımsız Sovyet cumhuriyetlerinin kurulmasını ilan etmelerini emrettiğini gösteriyorlar. Kırım’da kurulan Tavrida Cumhuriyeti sadece 40 gün sürdü, Merkez Rada’nın Zaporijya kolordusu ve Alman ordusunun 52. kolordusunun darbeleri altında düştü. Lenin’in dar görüşlü politikası, büyük insanî ve maddî kayıplara, Almanya’nın Kırım’ı işgaline ve Karadeniz Filosunun ölümüne neden oldu.

İkinci tampon cumhuriyetin, 1919’daki Kırım SSC’nin, Parti Merkez Komitesi’nin plenum ve Politbürosu’nun gizli kararlarına dayanarak, bu kez Akyar (Sivastopol) ve Kerç yarımadasını elinde tutan İtilaf Devletlerinin kara ve deniz kuvvetlerine karşı askerî operasyonlar yürütmek için yaratıldığını tespit ettik. Lenin’in talimatıyla, RKP (b) Merkez Komitesi Politbüro üyesi L.B. Kamenev, 1919’un Nisan sonları ile Temmuz başlarında, Akmescit’te (Simferopol), “dünya devriminin lideri”nin kardeşi Dmitriy Ulyanov başkanlığındaki bağımsız “Kırım SSC” komünist hükümetini kurdu. Ancak bu hükümet iki aydan az dayandı, Haziran 1919’un ikinci yarısında Denikin’e yenildi[2].

Üçüncü kez, Kırım Cumhuriyeti’nin ilanı sorunu, General Wrangel’in İtilaf Devletlerinin yardımıyla ordusunu 1920 Kasım ayı ortalarında Kırım’dan tahliye etmesi ve yarımadanın yeni bir işgaline hazırlanmasından kaynaklanmaktadır. V.İ. Lenin ve RKP (b) Merkez Komitesi, dünya devrimi ve İtilaf hükümetlerinin devrilmesi konusundaki rotalarına bağlı kalmakla birlikte Beyaz Muhafız birliklerinin kullanıldığı misilleme saldırılarından da korkuyorlardı. Bu bağlamda Lenin şunları yazmıştı: “Beyaz Muhafızlarımız sınırı geçti, üç gün boyunca ilerledi ve Batı Avrupa sermayesinin yardım ve desteğini alarak pusuya yattılar”[3].

Kırım’ı elde tutmak için, geride sayıları 200.000’den fazla kişiden oluşan büyük Kızıl Ordu birlikleri kaldı. 80.000 nüfuslu Akmescit’te 120.000 Kızıl Ordu askeri yerleştirildi[4]. Yaklaşık bir yıl boyunca ünlü askerî şef İ.E. Yakir Akmescit’teydi, Ukrayna ve Kırım Silahlı Kuvvetlerinin genel idaresi, Harkiv’deki karargahı ile M.V. Frunze tarafından sürdürüldü. Rusya Federasyonu’nun tamamını İtilaf Devletleri ile savaşa dahil etmemek için, RKP Merkez Komitesi (b) ve Lenin, yarımadada bir cumhuriyet ilan etmeye karar verdiler. Bu, 1918-1919’da olduğu gibi, onun Rusya’nın gizli desteğiyle savaşacağı anlamına geliyordu. 17 Ocak 1921’de Kırım Oblast Parti Komitesi, RKP (b) Merkez Komitesi sekreteri V.M. Molotov’dan “Milliyetler Halk Komiserliği ile birlikte” Kırım Cumhuriyeti konusunda bir çözüm hazırlamak üzere Moskova’ya bir temsilci gönderme kararı ile emrinin bildirildiği bir telgraf aldı[5].

RKP (b) Merkez Komitesi’nde ve İ.V. Stalin başkanlığındaki Milliyetler Halk Komiserliği’nde, Üçüncü Kırım Cumhuriyeti’nin statüsü konusunda hâlâ bir fikir birliği yoktu. Bazıları Kırım’ın muhtar bir cumhuriyet ilan edilmesinden yanaydı, diğerleri ise Rusya Federasyonu içinde muhtar bir oblast (bölge). 21 Ocak 1921’de Kırım Oblast Parti Komitesi ve Kırım Devrim Komitesi’nin ortak toplantısı, Kırım’ın uzak konumu, Ukrayna “sınır çizgilerinin” muğlaklığı ve nüfusunun millî yapısı nedeniyle muhtar bir bölgenin oluşturulması çağrısında bulundu[6].

Durumu açıklığa kavuşturmak için partinin Merkez Komitesi, RSFSC Milliyetler Halk Komiserliği Kollegyumu (Yönetim Kurulu) üyesi M. Sultan-Galiyev’i Akmescit’e gönderdi. İç Savaş sırasında, Başkırtistan ve Tataristan Müslümanlarının komünist hareketinin organizatörü, Bütün Rusya Müslümanları Komünist Örgütleri Kongresi’nin (1918-1919’da) ve Rusya’daki Tatar halkları komünistler toplantısının (Moskova, Ocak 1921) başkanıydı. 13 Şubat’tan 29 Mart 1921’e kadar Sultan-Galiyev, Kırım’daki parti ve sovyet organlarını teftiş etti, 14 Nisan 1921’de 1. Akmescit uyezd (ilçe) parti konferansında RKP (b)’nin millî politikası hakkında bir rapor sundu. RKP (b) Politbüro Merkez Komitesi üyesi ve Milliyetler Halk Komiseri İ.V. Stalin’e daktiloyla yazdığı 18 sayfalık bir raporda, Holodomor’un başlangıcı olan Kırım’daki tam tekmil ekonomik ve siyasî yıkımı anlattı.

Sultan-Galiyev, yarımadadaki çok sert savaş komünizm politikası, Çeka’nın ve özel departmanların düşüncesiz keyfiliği, işçiler de dahil olmak üzere kitleler arasında artan hoşnutsuzluk hakkında yazdı. Ayrıca, RKP (b)’nin Kırım oblast komitesi ve Kırım Devrim Komitesi’ndeki bölünmeyi, onların savaş komünizmi politikasının gevşetilmesini savunan üyelerine (Yu.P. Gaven, S.Ya. Babahan ve diğerleri) yönelik zulmü bildirdi[7].

Sultan-Galiyev, Kırım’da “normal bir durum” tesis etmek için bir dizi önlem önerdi: Kırım’ı Kafkasya’daki Dağıstan ve Dağ (Gorskaya) cumhuriyetleri gibi bir muhtar sovyet sosyalist cumhuriyeti “ilan etmek”, Kırım’a Gürcistan’a verilenlere benzer ekonomik tavizler vermek; arazi fakiri Tatar nüfusuna derhal arazi tahsisi; RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi’nin ve Kırım Devrim Komitesi’nin, Tatarlar da dahil olmak üzere, yerel emekçiler tarafından güçlendirilmesi; RKP (b)’nin Oblast Komitesi sekreteri İ. Akulov’un millî, özellikle Tatar-Müslüman sorunundaki “aşırı” solculukları nedeniyle destekçileriyle birlikte Kırım’dan geri çağrılması; Kırım’ın kademeli olarak Kızıl Ordu’dan “boşaltılmasının” uygulanması[8].

İ.V. Stalin, Sultan-Galiyev’in raporunu, kendisi tarafından altı çizilen kelimeler, satırlar ve notlardan da anlaşılacağı gibi, dikkatlice okudu: “PB” (Politbüro tarafından değerlendirilmek üzere), “SNK” (RSFSC Halk Komiserleri Konseyi tarafından değerlendirilmek üzere), vb. Ancak, RKP (b) Merkez Komitesi ve RSFSC Halk Komiserleri Konseyi’nin Kırım ile ilgili savaş komünizmi politikasında “yumuşama” olmadı. Sultan-Galiyev’in Kırım’ın yönetilmesindeki sert komuta ve idarî yöntemlerine karşı çıkması ve 1922’de Stalin’in Sovyet cumhuriyetlerinin haklarını ciddi şekilde kısıtlama politikasına yönelik eleştirisi ona pahalıya mal oldu. Sultan-Galiyev bir daha Kırım’a gönderilmedi. Ve 19-22 Haziran 1923’te, Stalin’in önderliğinde RKP (b) Merkez Komitesi ve Kontrol Komisyonu’nun ortak toplantısında, “Sultan-Galiyev olayı”nı tartıştılar, bu komünist lideri burjuva milliyetçiliği, sapkınlık ile suçladılar. Partinin millî politikası saflarından kovuldu, sonra da kurşuna dizildi.

RKP (b) Merkez Komitesi’nden net direktiflerin bulunmaması, partinin Kırım Oblast Komitesi’ne bağlı Kırım Oblast Tatar Bürosu’nun 14 Nisan 1921’de “Kırım’ı bir Sovyet uluslararası sosyalist cumhuriyeti ilan etme” önerisini sunmasına izin verdi. Mayıs ayı başlarında düzenlenen Tatar Komünistleri Oblast Konferansı, Rusya Federasyonu içinde bir Uluslararası Kırım Cumhuriyeti’nin “ilanı” çağrısında bulundu[9].

Kırım’da Tatar bile değil, “uluslararası” bir cumhuriyetin ilanı, Mart 1921’de partinin Kırım Oblast Komitesi sekreteri makamını üstlenen RKP (b) Merkez Komitesi elçisi İ.A. Akulov tarafından kabul edilmedi. O ve Kırım Devrim Komitesi başkanı M.H. Polyakov (her ikisi de Urallardan geldi) Kırım Tatarlarının ayrılıkçılığından korktular ve Yu. Gaven, İ. Firdevs, S. Memetov, S. İdrisov gibi yarımadada bir cumhuriyet kurulmasını savunanlara karşı savaştılar.

Partinin Kırım Oblast Komitesi’nin liderliğini güçlendirmek ve kendisine verilen görevleri (bir cumhuriyetin kurulması, yarımadadan yiyecek ve diğer maddî malların “pompalanması”) yerine getirmek için Mayıs 1921’in başlarında RKP (b) Merkez Komitesi tanınmış bir parti lideri olan S.M. Kirov’u gönderdi. Parti görevi kesinlikle gizliydi ve şimdiye kadar fark edilmeden kaldı.

Bu arada, RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi ve onun prezidyumunun (başkanlık divanının) Mayıs-Kasım 1921 tutanakları (şu anda Kırım Merkezî Devlet Arşivi’nde tutulmaktadır), Sergey Mironoviç Kirov’un bu prezidyumda üye olduğuna (ve Ağustosta, sekreter) delalet etmektedir. Kuzey Kafkasya ve Transkafkasya’daki Müslümanlarla çalışma deneyimine sahipti, 1918-1921’de oradaki Sovyet cumhuriyetlerinin örgütlenmesinde görev almıştı. RKP (b) Merkez Komitesi, Kırım Cumhuriyeti’nin kurulmasına karar verdiğinde, Kafkasya’daki çalışmalarla birlikte Kirov, Kırım’la ilgilenmekle görevlendirildi. Kırım misyonu gizli olduğu için, birkaç yıl sonra otobiyografisinde S.M. Kirov kendini şu yazıyla sınırladı: “Polonyalılarla barışın sağlanmasından sonra (müzakereler sırasında Sovyet delegasyonuna liderlik etmişti), Kuzey Kafkasya’da, ardından AKP Merkez Komitesi sekreteri ve Transkafkasya Bölge (Kray) Komitesi üyesi olarak çalıştığı Azerbaycan’da parti işlerinde görevlendirildi”.[10]

Kirov’un Kırım’daki çalışmaları hakkında Sovyet tarih yazımında da bahsedilmiyor. Ansiklopedi maddesi onun hakkında şunları söylüyor: “Ekim 1920’den beri, RKP (b) Merkez Komitesi Kafkas Bürosu üyesi… Vladikavkaz’daki Dağ Muhtar Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti X. Kongresi delegesi. Temmuz 1921’den beri, RSFSC’nin kurucularından Azerbaycan Komünist Partisi (b) Merkez Komitesi sekreteri”[11].

SBKP Merkez Komitesi nezdindeki parti arşivlerinde (şimdi RTSHİDNİ) tutulan S.M. Kirov’un kişisel fonunda, 1921’deki oturumlarda, toplantılarda, basında yaptığı konuşmaların tarihleri belirtilen bir listesi var. Burada Kirov’un 11 Nisanda Bakü Sovyeti toplantısında ve 11, 18 ve 21 Nisanda Vladikavkaz’daki Dağ Cumhuriyeti kongresinde konuşma yaptığı kaydediliyor. Daha sonra 2 Temmuzda Bakü Konseyi toplantısında, 19-21 Ağustosta Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi genel kurulunda, 31 Ağustosta Bakü konferansında yaptığı konuşmaları, 5 Ekimde Azerbaycan Merkezî İcra Komitesi’nin “lağvedilmesi” üzerine bir telgrafı, 29 Kasım tarihli Azerbaycan Merkez Komitesi’ndeki o günkü çalışma hakkında imzasını taşıyan bir notu listelenmiş.[12] Kişisel fonunda Kirov’un Kırım bölgesel parti konferanslarında ve Kırım Oblast parti komitesindeki toplantılarından söz edilmiyor. Sadece Kırım oblast parti komitesinin fonunda 7, 21, 22 ve 25 Mayıs; 6, 11, 14 ve 16 Haziran; 7, 9, 12, 23 Temmuz; 3 ve 9 Ağustos; 3, 14, 19, 24 Eylül; 15, 22, 30 Ekim; 1 ve 2 Kasım tarihlerinde buradaki toplantılara katıldığını tespit ettik[13]. Akmescit-Bakü arasında seyahat ederken Kirov’un havacılık dahil, tüm ulaşım biçimleri kullanabileceği dikkate alınmalıdır. Akmescit’te düzinelerce uçağa sahip bir Anatra uçak montaj fabrikası vardı ve görünüşe göre Kirov bunun hizmetlerini kullandı.

S.M. Kirov’un Kırım’da kaldığı, RKP (b) oblast komitesinin toplantı tutanaklarının hazır bulunanların baş harflerini göstermemesi nedeniyle de bilinmiyordu. Ve en önemlisi, 1919-1921’de RKP (b)’nin Kırım örgütünde, onun baş harfleri de belgelerde eksik olan adaşı S.M. Kirov çalışmıştı. 25-27 Nisan 1921’de, RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi “yerel-Kirov”‘u “Krasnıy Krım” gazetesinin yayın kurulu üyesi, Kırım siyasî eğitim (politprosvet) başkanı, Oblast Komitesi “agitprop” başkanı olarak onayladı. Kırım parti arşivinin çalışanları, kısa bir notta, onun RKP (b)’nin oblast komitesinin bir üyesi, agitprop başkanı, 1918’den beri parti üyesi, entelektüel sosyal kökenli, milliyetine göre Yahudi olduğunu yazdı. Ardından, görünüşe göre 1921’in sonunda “tasfiye sırasında kovuldu” yazıyor[14]. 6 Haziran 1921 tarihli parti oblast komitesi başkanlığının tutanaklarında, hazır bulunanlar arasında “Kirov-ikincisi” olarak listelendi[15].

Partide iki veya üç yıllık deneyime sahip “yerel Kirov”, Kırım oblast parti örgütüne liderlik -oblast komitesi prezidyumunun bir üyesi olmak, onun sekreteri olarak hareket etmek, oblast komitesinin çalışmaları hakkında rapor vermek, oblast komitesi toplantılarının tutanaklarında bulunan oblast komitesi ve prezidyum üyelerinin listesine liderlik etmek- edemezdi. Araştırmacılar, bu koşulları ve partinin tasfiyesi sırasında “yerel-Kirov”‘un RKP (b)’den atılmış olduğunu göz ardı ederek, S.M. Kirov’un Mayıs-Kasım 1921’de Kırım oblast parti komitesi toplantılarına katılımını “görmezden geldiler”. Kırım oblast parti komitesinin imzalı belgelerinde bulunan S.M. Kirov’un imzalarına[16], RKP (b) Merkez Komitesi Örgütlenme Bürosu’nun 19 Eylül 1921 tarihli “Kirov’u Merkez Komitesi’nin emrinde olmak üzere” Kırım’dan “geri çekme” kararına[17] dikkat etmediler. “Yerel-Kirov”, parti Merkez Komitesi’nin nomenklatura (isim cetveli) listesinde değildi, altı aylık bir geziden sonra S.M. Kirov’un Kırım’dan geri çağrılmasıyla ilgiliydi.

Arşiv belgelerine bakılırsa, S.M. Kirov’un Kırım’a yaptığı iş gezisi, Wrangel ordusunun sınır dışı edilmesinden sonra RKP (b)’nin yarımadadaki çok zayıf konumuyla ilişkiliydi. Mayıs 1921’de Kırım parti örgütünde 2.218’i düşük eğitim düzeyine sahip ve 21’i genel olarak okuma yazma bilmeyen üye olmak üzere 2.887 komünist vardı. Altı aydan kısa bir süre içinde, RKP (b)’nin Kırım oblast komitesinin bileşimi iki kez değiştirildi. 28 Marttan beri partiye liderlik eden otuz iki yaşındaki İvan Akulov (1907’den beri partide), partinin oblast komitesinin ve ilçe organlarının çalışmalarını organize edemedi. Aynı zamanda, RKP (b) Merkez Komitesi’nin Kırım’ın anti-komünist unsurlardan “temizlenmesi”, artığa el koymaya (prodrazvyorstka) ve Rusya’ya tahıl gönderilmesine devam edilmesi, Kızıl Terörün yoğunlaştırılması, savaş komünizmi politikasından memnun olmayanlara yönelik baskı konusundaki talimatlarını gayretle yerine getirdi[18]. Akulov, Kırım oblast komitesinde, daha yumuşak bir politikayı ve Kırım Sovyet Cumhuriyeti’nin kurulmasını savunan S. Babahan (Babahanyan), Yu. Gaven, D. Ulyanov’un (Lenin’in kardeşi) Kırım’dan ayrılmasına ilişkin kararları kabul etti[19].

RKP (b) Kırım Komiseri S.M. Kirov, Kuzey Kafkasya Müslümanları ile çalışma ve orada cumhuriyetler kurma deneyimine sahipti. Mart 1921’de RKP (b)’nin X. Kongresi’nde partinin Merkez Komite aday üyeliğine seçildi, ilk kez parti seçkinleri arasına girdi. S.M. Kirov, Vladikavkaz’da[20] ve Mayıs ayı başlarında Dağ MSSC’in kuruluş kongresinin çalışmalarına öncülük etti. Merkez Komite’nin Kırım Cumhuriyeti’nin kurulması ve İtilaf Devletleri ve Wrangel ile savaşa hazırlanılmasına ilişkin direktifiyle Akmescit’e geldi.

S.M. Kirov’un katılımıyla, RKP (b)’nin Kırım oblast komitesinin 7 Mayıs 1921’deki genel kurulu, “Kırım’ın devlet biçimine dair” meseleyi görüştü. Akulov liderliğindeki “solcular” görünüşe göre Kirov’u Kırım Cumhuriyeti’nin kuruluşunu erteleme ihtiyacına ikna ettiler. Kabul edilen “lastik” kararda, oblast komitesinin genel kurulu bir bütün olarak “Merkez Komite tarafından verilen direktifin … şu anda Kırım’ın nesnel koşullarına tam olarak karşılık geldiğini” kabul etti. Ancak daha sonra, Kırım’ın bölgesel muhtariyetinin kalıcı sayılamayacağının ve ancak “geniş işçi kitleleri, özellikle Tatarlar, parti ve Sovyet inşası davasına dahil edildikten” sonra devreye sokulması gerektiğinin altı çizildi[21]. Bu süre zarfında Akulov ve ekibi Kırım köyünde Tatarlar arasında herhangi bir çalışma yapmamışlar, ne millî meseleyi ne de toprak meselesini ele almamışlardı[22] Tatar partisi “Milli Fırka” defalarca Kırım Tatarları ile Sovyet yetkilileri arasında işbirliği tertip etmeyi teklif etti[23]. Ancak Parti Oblast Komitesi ve Kırım Devrim Komitesi onu yasallaştırmayı reddetti. Lenin ve RKP (b) çok partili bir sisteme izin vermediler, “Sovyet”i, özünde tek partili komünist iktidarı ayakta tutan tek şey buydu.

Akulov gibi S.M. Kirov da, 1921’den beri Lenin’e giderek daha az saygı duyan Stalin’in ekibine aitti. Sadece bu, Kirov’un gelişiyle, RKP (b) Kırım Oblast Komitesi Prezidyumu’nun 7 Mayıs 1921’de partinin Kırım Oblast Komitesi üyesi, 1919’da Kırım Sovyet Cumhuriyeti’nin başı olan Lenin’in kardeşi D.İ. Ulyanov’un kişisel dosyasını açmaya karar verdiğini açıklayabilir. “Ulyanov Yoldaş hakkında” meselesini görüşen Oblast Komitesi Prezidyumu, Artemov diye birine partinin genel kurul toplantısındaki konuşması sırasında “Ulyanov Yoldaş’ın sarhoş bir durumda kürsüye çıkması durumu hakkında bilgi toplaması” talimatını verdi. Ertesi gün, parti Oblast Komitesi’nin genel kurulunda şu karar verildi: “Ulyanov yoldaşla ilgili adaylığı ve mevcut tüm belgeleri Merkez Komite Kontrol Komisyonu’na gönderin, Merkez Komite’den onu derhal geri çekmesini isteyin”[24]. Ulyanov Moskova’ya geri çağrıldı, Lenin’e yakın diğer birçok parti lideri gibi parti kariyeri sona erdi. RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi’nin 1921’deki revizyonu, Stalin’in yerel bölgelerdeki konumunu nasıl güçlendirdiğinin ve kendisi için belirleyici olan XI. Parti Kongresi’ne nasıl hazırlandığının bir örneğidir. Bunun üzerine genel sekreter seçilecek ve sonunda hasta olan Lenin’i ikinci plana atacaktır.

S.M. Kirov, 15-20 Mayıs tarihleri ​​​​arasında Akmescit’te düzenlenen RKP (b)’nin IV. Kırım Oblast Konferansı’nın çalışmalarına katıldı. Kırım Cumhuriyeti’nin kurulması konusunu tartıştı. Bu konferansın mevcut materyalleri, “Sovyet ve parti inşasının millî yönleri hakkında” – meselesi üzerine kimin, Akulov’un mu, Kirov’un mu (ikincisi arka planda kalmaya çalıştı) konuşmacı olduğunu belirlememize izin vermedi. Ancak Akulov, bu konferansta Kırım’da “bağımsız bir Tatar cumhuriyeti” kurulmasına karşı kararlı bir şekilde konuştu[25]. O ve Kirov sayesinde konferans bu sorunun çözümünden tamamen kurtuldu. Kabul edilen karar, Stalin’in RKP (b)’nin X. Kongresi sırasındaki ulusal soruna ilişkin “tezlerini” onaylıyor, “yerli Tatar nüfusu ile iki milliyet (Ruslar ve Ukraynalılar) arasındaki eşitsizliğin kalıntılarını yok etme” ihtiyacından, Kırım’daki devlet aygıtının, özellikle ağırlıklı olarak Tatar nüfusu barındıran bölgelerde Tatarlaştırılmasından söz ediyordu. Tatar okullarının açılması, Tatar pedagoji teknikumunun kurulması, Tatar gazeteleri “Yeni Dünya” ve “Yaş Kuvvet”e maddî kaynaklar ve ideolojik tavsiyeler sağlanması öneriliyordu. Kırım Tatarları ve millî azınlıklar arasındaki çalışmanın güçlendirilmesi, partinin bütün Kırım bölge örgütünün görevi ilan edildi[26]. Kararda bir Kırım cumhuriyeti kurma gereği hakkında tek bir söz söylenmedi.

RKP (b)’nin IV. Kırım Oblast Konferansı, partinin Oblast Komitesi’nin liderliğini ve bürokratik çalışma yöntemlerini, Kırım’ın ilçeleriyle olan zayıf bağlarını kınadı. Ancak gıda sorunuyla ilgili kararda, Akulov ve ekibinden Yeni Ekonomi Politikası’nı uygulamasını, gıda ürünlerine el koyma uygulamasını (prodrazvyorstka) iptal etmesini talep etmeye cesaret edemedi. Konferansın “gıda ürünleri müsaderesini mümkün olan en kısa sürede tamamlama” kararı[27], Kırım’da Savaş Komünizmi politikasının devam etmesine, bunun RKP (b) Merkez Komitesi elçileri Akulov ve Kirov tarafından 1921 sonbaharına kadar uygulanmasına izin verdi. Açıkçası, onlar Parti Merkez Komitesi’nin tüm maddî kaynakların Kırım’dan ihraç edilmeine ilişkin doğrudan talimatlarını yerine getirdiler.

Konferans sırasında, Sergey Kirov (35 yaşındaydı) parti Oblast Komitesi’nin önde gelen yapılarının oluşumunda yer aldı. Bunlarla ilgili sorunlar, Oblast Komitesi’nin yeni bileşiminin bir genel kurulunda değil, perde arkasında, 21 Mayıs 1921’de Kırım Devrim Komitesi’nin belirli sayıda üyesinin katılımıyla eski prezidyumun bir toplantısında çözüldü. Bu toplantının tutanaklarında “Katılımcılar” sütununda “Kirov, Yakir, Yefremov, Gaven, Akulov” ve diğerleri yer aldı. Zaten burada Kirov, partinin Kırım Oblast Komitesi’nde lider rollere terfi etti. Akulov, Kirov ve Yefremov’dan (1905’ten beri kısmi deneyim) oluşan parti Oblast Komitesi’nin yeni bir prezidyumunun ve “9 kişilik küçük bir Oblast Komitesi genel kurulunun” oluşturulmasına karar verildi: Akulov, Yefremov, Kirov, Gaven, Polyakov, Yakir, Krılov, Memetov, Kiselyov”. İvan Akulov, parti Oblast Komitesi Sekreteri olarak kaldı[28].

O dönemde, RKP (b) Merkez Komitesi’nin liderliği nihayet bir tampon Kırım Cumhuriyeti yaratma ihtiyacını doğruladı. Bununla ilgili kararlar 18 Mayısta RKP (b) Merkez Komitesi genel kurulu tarafından ve 24 Mayısta Politbüro tarafından alındı. Merkez Komite Sekreteri V. Molotov, Akmescit’e bu konuda bir telgraf gönderdi ve Moskova’ya temsilci gönderilmesini teklif etti[29].

RKP (b)’nin Akulov, Kirov ve Yefremov’dan oluşan Kırım Oblast Komitesi Prezidyumu daha 22 Mayısta partinin Merkez Komitesi’nin Kırım Cumhuriyeti’ni kurma kararı ve bu konudaki “Kuralları” hazırlamak için Moskova’ya temsilci gönderme ihtiyacını görüştü. Prezidyum, Oblast Komitesi’nin “küçük bir genel kurulunu” toplamaya ve Gaven ile Polyakov’u Moskova’ya göndermeye karar verdi. Akulov, Polyakov, Kirov, Oskar, Gaven (parti Merkez Komitesi’nin tüm “elçileri”) ve S. Memetov’un (Kırım Tatarı) katılımıyla 25 Mayısta “küçük plenum” düzenlendi. RKP (b) Merkez Komitesi’nin direktifini dinledikten sonra, “plenum” Kırım Devrim Komitesi başkanı Polyakov’u ve Devrim Komitesi üyeleri Memetov ve Yelagin’i Moskova’ya göndermeye karar verdi[30].

Mayıs ayının sonu-Haziran ayının ilk yarısında, S.M. Kirov, RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi’nin Prezidyum ve “küçük genel kurulu” çalışmalarına katıldı, ancak Kırım Cumhuriyeti’nin kurulması için çalışma yapılmadı. Kirov ve Akulov’un bu konudaki RKP (b)’nin IV. Oblast Konferansı’nın kararlarına yansıyan olumsuz tutumu, bölgenin beceriksiz liderliği, parti Merkez Komitesi ile RSFSR’nin Bütün Rusya Merkezî İcra Komitesi’ni Moskova’dan Kırım’a Ş.M. İbragimov (başkan), P. G. Dauge (Sağlık Halk Komiserliği yönetim kurulu üyesi) ve M.F. Fofanova’dan (Tarım Halk Komiserliği yönetim kurulu üyesi) oluşan bir “tam yetkili” komisyon göndermeye sevk etti. Kirov ve Akulov’un katılımıyla, 14-16 Haziran 1921’de, Akmescit’te Oblast Komitesi Prezidyumu ile söz konusu komisyonun ortak toplantıları, ve 16 Haziranda da, RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi’nin “büyük plenumu” yapıldı. Ş. İbragimov toplantılarında komisyonun Kırım’daki “anormal” durum, “aşırı ve çok acımasız bir kızıl terör”, bölgedeki ekonomik “kanama”, Kırım Tatar nüfusu ile kötü çalışma ve Kırım bölgesini “Merkeze yakından bağlı” muhtar bir cumhuriyete dönüştürme ihtiyacı nedeniyle Halk Komiserleri Konseyi ve Bütün Rusya Merkezî İcra Komitesi’nin inisiyatifiyle geniş yetkilerle oluşturulduğunu bildirdi. 16 Haziranda, yalnızca Kirov ve Akulov’dan oluşan Oblast Komitesi Prezidyumu, “ komisyonun muhtar bir cumhuriyet olarak Kırım’ın gelecekteki devlet yapısına ilişkin görüşüne oybirliğiyle katılmaya”, bir “Anayasa taslağı” hazırlamak üzere bir komisyon kurma önerisini kabul etmeye karar verdi. Ş.İbragimov’un raporundan sonraki gün toplanan Oblast Komitesi’nin “geniş genel kurulu”, Gorin, Baliç, Yefremov ile Bütün Rusya Merkezî İcra Komitesi’nin “tam yetkili” komisyonunun iki temsilcisinden oluşan bir anayasa komisyonu oluşturdu. Genel kurulun kararıyla, komisyon “bir hafta içinde” Kırım MSSC’nin bir Anayasa taslağını hazırlamakla yükümlü kılındı[31].

Ancak bu komisyonun çalışmaları örgütlenmemişti, Kirov ve Akulov, Kırım Cumhuriyeti’nin oluşumunu hâlâ uzak bir gelecek meselesi olarak görüyorlardı. Parti Oblast Komitesi, Kırım Tatar nüfusu da dahil olmak üzere bu yönde herhangi bir çalışma yürütmedi ve Prezidyum ve genel kurul toplantılarında başka konular tartışıldı. Kirov’un Kerç Çeka’sının faaliyetleri hakkındaki raporuna göre, Oblast Komitesi Prezidyumu 7 Temmuzda “Özel Daire başkanı Toropov’un en ciddi suçlardan ve ayrıca Çekacı Polyakov ve Mihaylov’un tutuklanmasına” karar verdi. Kirov, Akulov, Yakir, Oskar ve diğerlerinin katılımıyla, Oblast Komitesi’nin 12 Temmuzdaki genel kurulu bu kararı onayladı ve Kırım Çeka’sının tamamının denetlenmesine karar verdi[32]. Bu, komünist liderliğin ortak bir numarasıydı: suçu “makasçılar” üzerine atmak.

Kirov, Akulov, Yefremov, Yakir ve diğerlerinin huzurunda, Kırım Oblast Komitesi genel kurulu 23 Temmuz 1921’de RKP (b) Merkez Komitesi’nin Volga’nın açlık çeken bölgesine Kırım’ın yardımına ilişkin bir genelgesini görüştü. Gıda müfrezeleri Kırım’dan gelen tüm tahılları (hatta köylü çiftliklerinden gelen tohumları bile) “dışarı pompalamış” ve yarımadanın nüfusu uzun süredir açlık çekiyor olsa da, Oblast Komitesi şu kararı verdi: “Kırım kendi ekmeğiyle idare edemese de, diğer açılardan Kırım’ı açlık çeken vilayetlere yardım sağlayabilecek bir bölge olarak tanıyoruz.” Kirov, Polyakov ve Yakir’e (Kırım’daki birliklerin komutanı) “Volga bölgesine yardımcı olacak önlemleri”[33] tanımlamaları talimatı verildi, yani Kırım’daki açlığı artırmak pahasına yiyecek artıklarını ihraç etmesi.

Kirov tarafından alınan önlemler Kırım’daki açlığı şiddetlendirdi, ancak 23 Temmuzdaki aynı toplantıda, PKR (b)’nin Kırım oblast ve ilçe komitelerinin “Gıda durumu hakkındaki” sorusunu görüşen partinin Kırım Oblast Komitesi genel kurulu, parti komiteleri, devrim komiteleri, şehir sovyetleri, siyasî eğitim şubeleri çalışanlarının tedariğini sağlamak için “acilen bir kooperatif kurmaya” karar verdi[34]. RKP (b) liderliği bunu iç savaş yıllarında da, sonrasında da yaptı. Parti-Sovyet nomenklaturası, organize ettiği açlıklardan asla zarar görmedi.

Akulov’un yerel sovyetler için seçim kampanyası ve tahıl pompalamak için Kerç ilçesine gitmesiyle bağlantılı olarak, Oblast Komitesi genel kurulu 23 Temmuzda “Kirov, Polyakov ve Kiselyov’dan (Kırım devlet sendikalarının başkanı) oluşan Oblast Komitesi Prezidyumu’nu geçici olarak inşa etmeye” karar verdi. Aynı şekilde, Kirov başkanlığındaki RKP (b) Oblast Komitesi Prezidyumu “troyka”sından daha az yetkili olmayan bir kurum olarak Oblast Askerî “Mahkemesi”nin[35] bileşimi de onaylandı.

O zamandan beri, S.M. Kirov, RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi’nin Sekreteri olarak da görev yaptı. Böylece, 3 ve 9 Ağustos 1921’de partinin Kırım Oblast Komitesi toplantılarına başkanlık etti. Bunlardan sonuncusunda, yaklaşan Tüm Kırım Sovyetleri Kongresi’nin gündemine artık muhtar değil, biçimsel olarak bağımsız “Kırım SSC”nin[36] onaylanması konusunun dahil edilmesine karar verildi.

23 Ağustosta “Kırım parti oblast komitesinin geniş plenumu” toplantısında Akulov, Oblast Komitesi üyelerinin Kırım ilçelerine, söz gelişi Kirov’un Feodosiya ve Kerç’e yaptıkları iş gezileri hakkında bilgi verdi. Parti Oblast Komitesi’nin toplantı tutanaklarından, Bütün Rusya Merkezî İcra Komitesi’nin tam yetkili komisyonu ile ilişkilerinin aşırı derecede ağırlaştığı açıktır. 22 Ağustosta Oblast Komitesi’nin “küçük” genel kurulunun toplantısında komisyon “Oblast Komitesi’yle yeterli iletişimi olmayan” faaliyetlerinde, onun tarafından toplanan Kırım Tatarları partisizler konferansında “ilke meselelerinin” (Kırım Cumhuriyeti’nin kurulması hakkında) tartışılmasında keyfî davramakla suçlandı. Buna karşılık Ş. İbragimov da, Oblast Komitesi Sekreteri İ. Akulov’u, yalnızca kolluk kuvvetlerine dayanarak, partinin Merkez Komitesi’ne kendisine karşı çıkan Gaven, Babahan, Memetov ve Firdevs’in geri çağrılmasını talep eden telgraflar göndererek Kırım’ın işçi sınıfını ve Tatar nüfusunu Çeka’nın yardımıyla “terörize etmek”le suçladı. Oblast Komitesi’nin “küçük” genel kurulu, RKP (b) Merkez Komitesi ve Rusya Merkezî İcra Komitesi’nin tam yetkili komisyonunun çalışmalarını “mümkün olan en kısa sürede tamamlamasına”ve faaliyetleri hakkında bir “gerekçeli rapor” sunmak üzere Moskova’ya bir temsilci göndermesine karar verdi[37].

Akulov’un V. Parti Oblast Konferansı’nda belirttiği gibi, Ağustos 1921’den itibaren İtilaf Devletleri’nin Romanya’dan Kırım’a müdahale tehdidi gerçek bir tehdit haline geldi, bu nedenle Moskova’dan bunu püskürtmeye hazır olmalarına dair direktifler alındı[38]. İtilaf’ın, Lenin’in özellikle korktuğu Wrangel’in birliklerini kullanması bekleniyordu. Savaş durumunda, bir “tampon” Kırım Cumhuriyeti’nin kurulmasını hızlandırmak gerekiyordu ve 24 Ağustos 1921’de RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi’nin “geniş” genel kurulu Anayasa Komisyonu’nun başkanı Gorin’in “Kırım SSC Anayasası” taslağı hakkındaki raporunu görüştü. Açıkçası, beklenen savaş göz önüne alınarak, RKP (b) Merkez Komitesi ve Halk Komiserleri Konseyi, yarımadanın “bağımsız” bir Sovyet cumhuriyeti ilan edilmesi talimatını vererek RSFSR’ye manevra özgürlüğü bıraktı. Bu direktifleri uygulamak için, plenum 17 Eylülde bir parti Oblast Konferansı ve 20 Eylülde bir Oblast Sovyetler kongresi toplamaya karar verdi[39].

Ancak 5 Eylülde, V. Molotov başkanlığındaki RKP(b) Merkez Komitesi Örgütlenme Bürosu, Kırım’dan dönen tam yetkili komisyonun raporunu görüştü ve Kırım Oblast Parti Konferansı’nı ertelemeye, “acilen Oblast Komitesi Sekreteri Akulov’u bir rapor vermesi için çağırmaya” karar verdi. Daha 7 Eylülde Akulov, parti Oblast Komitesi’nin “küçük” bir genel kurulunu (eksik bir bileşimle) topladı ve Polyakov’un Kırım’daki tam yetkili komisyonun faaliyetleri hakkındaki raporunu onayladı ve komisyon için olumsuz bir değerlendirme yaptı. Bununla aynı fikirde olmayan RKP (b) Kırım Oblast Komitesi üyeleri ve aday üyeleri Gaven, Yelagin, Memetov ve Şidarev 12 Eylülde partinin Merkez Komitesi’ne “bu vesileyle” Oblast Komite’sinin liderliğini “sol faaliyetle” suçladıkları bir mektup gönderdiler. Oblast Komitesi’nin bir “savaş komünizmi”, küçük işletmelerin bile tam olarak kamulaştırılması politikası izlediğini, toprak meselesini yanlış bir şekilde çözdüğünü yazdılar. Mektupta Oblast Komitesi’nin çoğunluğunun Kırım Cumhuriyeti’nin kurulmasına karşı olumsuz bir tutuma sahip olduğu ve RKP (b) Merkez Komitesi’nin bu ​​konudaki direktiflerine sadece biçimsel olarak uyulduğu belirtildi[40].

19 Eylül 1921’de RKP (b) Merkez Komitesi Örgütlenme Bürosu “Kırım’daki durum hakkında” meselesini görüştü ve Ş. İbragimov, Polyakov, İzrailoviç ve Motılev’in raporlarının ardından tam yetkili temsilciler komisyonunun çalışmasını onaylamaya, Akulov’a bir aylık izin verilmesine ve RKP (b)’nin Güneydoğu Bürosu’na gönderilmesine ve yoldaş Kirov’un Merkez Komite’nin emrine geri çağrılmasına karar verdi. Orgburo, Kırım Cumhuriyeti Halk Komiserleri Konseyi Başkanlığı görevine Said-Galiyev’i (Kazan Tatarı parti çalışanı) ve Cumhuriyet Merkezî İcra Komitesi Başkanlığına Letonyalı Yu. Gaven’i önerdi. Kırım Merkezî İcra Komitesi’ndeki 50 sandalyenin 30’unun Tatarlara “devredilmesi”, bu konudaki nihaî karar Bütün Rusya Merkezî İcra Komitesi Başkanlığı’nda olmak üzere önerildi[41].

Arşiv belgeleri, Eylül ayının başından Kasım 1921’e kadar S.M. Kirov’un Kırım Oblast Parti Komitesi Sekreteri olarak çalıştığını ve Akulov “tatile” çıktıktan sonra ona şahsen başkanlık ettiğini gösteriyor. 3 Eylül 1921 tarihli Oblast Komitesi genel kurul toplantısının tutanakları “OK Sekreteri Kirov” tarafından imzalanır[42]. Oblast parti komitesinin sekreteri olarak, 14 Eylülde Krımrevkom’da “OK’nin gizli bölümünün başkanı, yoldaş Bank”ın artırılmış bir tayın kaydı için bir belge imzaladı. Kirov, RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi nezdinde bir Alman seksiyonu kurulmasına itiraz etti ve 16 Eylülde Alman komünistlerinin sekreteri bu yasağın kaldırılmasını talep etti. 19 Eylülde Oblast Komitesi Sekreteri Yoldaş Kirov, Oblast Komitesi üyelerinden birinden bir aylık tatil için bir talep aldı. 24 Eylülde Kirov, Oblast Komitesi’nin bir genel kurulunu tertip etti. Bu günlerde, “Şehir Sekreterliğine” ve Akmescit Şehir Sovyeti Komünist Fraksiyonu Bürosu’na, “Şehir Sovyeti üyelerinin doğrudan görevlerinin yerine getirilmesinden, Şehir Sovyeti’nden ihraç edilmeye ve davanın parti Oblast Kontrol Komisyonu’na devredilmesine kadar, Sovyet üyesi olan Parti üyelerinin sapmalarına son verecek en kararlı önlemlerin alınması” önerisiyle bir not gönderdi[43].

20-26 Eylül 1921’de Kırım Oblast Parti Komitesi’ne Kirov’un geri çağrılması hakkında RKP (b) Merkez Komitesi Sekreteri Molotov tarafından imzalanan telgraflar gönderildi. İlk telgrafa göre, Ukrayna Komünist Partisi Merkez Komitesi nezdine, Harkiv’e çağrılıyordu, ikincisinde ise Moskova’ya dönmesi isteniyordu. RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi, partinin Merkez Komitesi’ne ancak 29 Eylülde her iki telgrafın da alındığını bildirdi ve Kirov’un nereye, Harkov’a mı Moskova’ya mı gitmesi gerektiğinin bildirilmesini istedi. “Kirov’un tifüs hastası olduğu için belirtilen tarihlerde yola çıkamayacağı” söyleniyordu[44].

“Tifüsün” bir bahane olduğuna inanıyoruz. S.M. Kirov, RKP (b) Merkez Komitesi’nin önemli göreviyle başa çıkamadığı için Kırım’dan ayrılmak istemedi. 29 Eylülde derlenen Oblast Komitesi Prezidyumu ile Kırım’ın sorumlu işçilerinin toplantısına (30 Eylülde yapılması öngörülüyordu) katılanlar listesinde, soyadı ilk sırada yer aldı, ancak ona karşı “hasta” işareti koydular. Ekim ayında, Kırım Cumhuriyeti’nin kurulması, parti V. Oblast Konferansı ve Sovyetler Kongresi’nin toplanması ile ilgili tüm çalışmalara, Prezidyum ve parti Oblast Komitesi toplantılarına rehberlik etti. Protokollerinde, her yerde bu parti liderinin olağan imzaları olan “Tamam. Sekreter Kirov” imzaları var[45].

1-2 Kasım 1921’de S.M. Kirov liderliğindeki RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi’nin “geniş” genel kurulunun bir toplantısında, parti V. Oblast Konferansı için Oblast Komitesi raporu ve “Kırım Cumhuriyeti” Anayasası onaylandı[46]. Akulov da 2 Kasımda bu genel kurulda Prezidyum’un çalışmaları ve Oblast Komitesi’nin küçük genel kurulu hakkında bir raporla hazır bulunmasına rağmen, S.M. Kirov konuştu. Ancak partinin 4-6 Kasım 1921’de Akmescit’te düzenlenen ilk Oblast Konferansı’nda raporu Akulov okudu. Günümüze kalan transkripte bakılırsa, Kirov bundan bahsetmedi, Kırım’daki görevi sonuna kadar gizli kaldı.

RKP (b)’nin 5. Kırım Oblast Konferansı, Mayıs-Kasım 1921 dönemi için Oblast Komitesi’nin ve onun sekreterleri olan İ.A. Akulov ve S.M. Kirov’un çalışmalarını özetledi. Konuşmacılar, yanlış siyasî çizgisinden suçlu olan “oblast komitesinin iki yetkilisinden” (Akulov ve Kirov) söz ederek ikiliyi sert eleştirilere maruz bıraktılar. 200.000 pud [1 pud=16,38 kg] tohumluk tahılın köylülerden “zorla” alındığı ve Rusya’ya gönderildiği, bunun RSFSR için “hiçbir şey ifade etmediği”, Kırım’da ise kış tarlasının ekilmeden kaldığı ve duyulmamış bir açlığın patlak verdiği kaydedildi. Rapora dayanarak kabul edilen kararda, Konferans, Oblast Komitesi’nin gıda politikası hususunda Kırım’ın “özelliklerini, şartlarını dikkate almadan” (yarımadada açlık varken Rusya’ya ekmek gönderilmesi) gıda taleplerinin ve aynî vergilerin toplanmasına, “aşırı sert” ve “ihmalkâr” politikasına işaret etti. Oblast Komitesi’nin çalışmalarının başlı başına “grupçuluk” tarafından engellendiği söylendi. Kararda “en önemlisi”, “oblast komitesinin parti ve sovyetleri inşa etme konusundaki genel çizgisinin, Kırım Muhtar Cumhuriyeti’nin kurulmasının gerekli olduğu gerçeğiyle örtüşmediği” vurgulandı[47]. Kırım’daki Holodomor’un gerçek failleri, Lenin başkanlığındaki RKP (b) Merkez Komitesi ve onun Politbüro’su olmasına rağmen, “makasçıların” artık parti Kırım Oblast Komitesi sekreterleri Akulov ve Kirov olduğu ortaya çıktı.

Akulov ve Kirov, Oblast Komitesi’nin yeni bileşimine seçilmediler, RKP (b) Merkez Komitesi elçisi A.İ. İzrailoviç, Kırım Oblast Komitesi’nin sekreteri oldu. Ancak Kirov, Kırım’da 10 gün daha kaldı, 10 Kasım 1921’de “Kırım Sosyalist Sovyet Cumhuriyeti Anayasası”nı (muhtar olarak tanımlamadan) onaylayan Birinci Bütün-Kırım Kurucu Sovyetler Kongresi’ne katıldı. 16 Kasım’da, RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi, Kirov’un nakit ödenek talebini değerlendirdi ve ona “kendisine ödenmesi gereken avansın ödenmesi için” 398.000 ruble verilmesine karar verdi. Belgede, bu kararın 17 Kasımda uygulanmasına ilişkin bir not yer alıyor. Bu, RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi Prezidyumu’nun bir üyesi ve sekreteri olan, RKP (b) Merkez Komitesi tarafından Kırım Cumhuriyeti’ni oluşturmak, yarımadadan Rusya’ya gıda kaynakları ve diğer değerli malları göndermek için yetkilendirilen S.M. Kirov’un çalışmalarını sona erdirdi.

Tarihçiler, 1921’de RKP (b) Merkez Komitesi yedek üyesi S.M. Kirov yönetiminde organize edilen Kırım Sovyet Cumhuriyeti’nin bulanık statüsüne dikkat etmiyorlar. Temel yasasına “Kırım Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Anayasası” adı verildi. Anayasanın 2. maddesi, “Kırım SSC’nin Büyük Sovyet Cumhuriyeti federasyonlarının saflarına katıldığını”, 3. maddesinde – tüm Sovyet Federasyonu ile yakın ittifakıyla ilgili olduğunu belirtiyordu[48]. Böylece, Kırım Cumhuriyeti müttefik, bağımsız ve muhtar değilmiş gibi ilan edildi. Ancak bu statüde, Kırım’ın işgali durumunda İtilaf Devletlerine ve Wrangel’e karşı kendi adına savaş açabilirdi. (Ama bu Kırım Cumhuriyeti şanslıydı, savaşmak zorunda değildi).

Anayasanın 3. maddesinde, Kırım SSC, “komünist devrimin zaferi uğrunda en sıkı ve en eksiksiz siyasî ve ekonomik birlik temelinde ortak mücadele için Büyük Rusya Cumhuriyeti genel federasyonunun kurucu parçalarından biri olarak kalma konusundaki kesin kararlılığını” ilan etti. Burada Kırım Cumhuriyeti’nin Büyük Rusya’nın bir parçası olarak ilan edilmesi, statüsünün bir muhtariyet olarak belirlenmesini mümkün kılmaktadır[49]. Ve Birinci Bütün Kırım Kurucu Sovyetler Kongresi’nin Kırım, RSFSR ve diğer Sovyet cumhuriyetlerinin tüm emekçilerine yaptığı çağrısında (14 Kasım 1921’de “Krasnıy Krım” gazetesi tarafından yayınlandı) “RSFSR’nin Bütün Rusya Merkezî İcra Komitesi tarafından ilan edilen, Kırım emekçi halkının istek ve arzularını karşılayan Muhtar Kırım Sosyalist Sovyet Cumhuriyeti”nden söz ediliyordu[50].

Kırım SSC’nin Anayasası böylesine “iki yüzlüydü”, ancak başka türlü olamazdı. Ne de olsa, 1918-1919 Kırım cumhuriyetleri, 1920-1922 Uzak Doğu Cumhuriyeti gibi, hiçbir anayasası olmayan bir tampon cumhuriyet olarak yaratılmıştı. Kırım SSC Anayasasına göre, tüm milletlerin eşitliği ilan edildi, Rusça ve Tatarca devlet dilleri ilan edildi. Ancak Kırım MSSC’nin en yüksek ve yerel makamları için seçimlerde (nüfusun %26’sını oluşturan) Kırım Tatar halkına hiçbir garanti ve kota sağlanmamıştı. Kırım Cumhuriyeti Merkezî İcra Komitesi ve Halk Komiserleri Konseyi’nde Kırım Tatarları azınlıktaydı. Letonyalı Yu.P. Gaven, Kırım Cumhuriyeti TsİK Başkanlığına seçildi. Halk Komiserleri Konseyi’nin başkanı, Kazan Tatarı Said-Galiyev’di. Yahudi A.İ. İzrailoviç RCP (b) ‘nin Kırım Oblast Komitesi’nin sekreterliğine atandı. Yarımadadaki en yüksek gücü her zaman temsil eden partinin Oblast Komitesi’ydi, ancak Kırım Tatarları onun içinde önemsiz bir azınlık oluşturuyordu ve 1920-30’larda Oblast Komitesinin sekreterliğine seçilmediler.

Tüm anayasalarda olduğu gibi 1921 Kırım SSC Anayasası’nda da beyanlar, vaatler partinin gerçek politikası olan eylemlerle çelişiyordu. Kırım Tatarları ve diğer halkların zulmünün sona erdirilmesi ve kalkınmasının teşvik edilmesinden söz ediliyordu, ancak gerçekte Kırım’da en çok Kırım Tatarlarının acı çektiği açlık politikası sürdürüldü.

Sovyet ve hatta güncel tarih yazımında, 1921-1922’de Kırım’da yaşanan açlığın nedeninin kuraklık ve iç savaşın sebep olduğu yıkım ve yerel komünist yetkililerin gıdaya el koyma, Kırım’dan Rusya’ya gıda gönderme konusundaki aşırı gayreti olduğu düşünülüyor. Ancak komşu kuzey Tavrida da dahil olmak üzere güney Ukrayna’nın tamamı kuraklık ve iç savaştan daha az acı çekmedi ama bilahare burada kitlesel açlık olmadı.

Kırım Yarımadası nüfusunun önemli bir bölümünün 1921-1922’de açlık nedeniyle yok olması, Lenin ve Stalin’in RKP (b) Merkez Komitesi Politbürosu’nun Kırım’a yönelik özel tutumundan kaynaklandı. Kırım’ın Wrangel ve İtilaf birlikleri tarafından ele geçirilme tehdidi, onları burada bir yıl boyunca Kırımlılar pahasına büyük bir ordu bulundurmaya ve aynı zamanda tüm gıda ve endüstriyel kaynakları Rusya’ya ihraç etmeye sevk etti. O zamanlar, iç savaşın ve müdahalenin sonu görünmüyordu ve Kırım, tüm sonuçlarıyla birlikte, düşmandan geçici olarak geri alınan bir bölge olarak görülüyordu.

Ancak Kırım’da kitlesel bir açlık sahnelenmesinin başka bir nedeni daha vardı. Rusya’nın eyaletlerinin aksine, nüfusunun yarısı komünist standartlara göre “burjuvazinin”, özellikle “küçük burjuvazinin” merkezi olan şehirlerde yaşıyordu. Kırım kırsalında, müreffeh köylü hanelerinin yüzdesi, özellikle Alman, Bulgar, Yunan ve yabancı kolonilerde çok yüksekti. Bu nedenle Lenin, Kırım’daki tüm “burjuvazinin” 300.000 kişi olduğuna -yarımadanın nüfusunun neredeyse yarısı!- inanıyordu[51]. Ve “burjuvazi”, fiziksel de dahil olmak üzere derhal tasfiyeye tabi tutuldu.

Sultan-Galiyev, Kırım’a yönelik bu yüksek politikayı bilmiyordu, bu nedenle Stalin’e yazdığı muhtırada, RKP (b) Merkez Komitesi’nin buraya gönderdiği parti çalışanlarını (Akulov, Polyakov ve diğerleri) suçladı. Onların “anormal” Sovyet çalışmalarını, “Kırım’da Kızıl Terörün çok yaygın kullanıldığını” bildirdi. Aldığı olduğundan düşük gösterilmiş verilere göre bile, 1921 baharında burada 25.000 kadar “Wrangel subayı” vurulmuştu. Ancak Savaş Komünizmi politikasından, ticaretin yasaklanmasından, Kızıl Ordu mensuplarının apartman dairelerine yerleşirilmesinden, buralarda masrafları kendilerine ait olmak üzere barnma zorunluluğundan memnun olmayan herkes idam edildi. Sultan-Galiyev ayrıca Stalin’e ve partisinin Merkez Komitesi’ne şunları rapor etti: “Herhangi bir mensubu bu infazlardan zarar görmeyen aile neredeyse yok: birinin babası vuruldu, bir başkasının bir erkek kardeşi, üçüncüsünün bir oğlu, vb.”[52].

Sultan-Galiyev’in elindeki verilere göre, Nisan 1921’e kadar Kırım’da 12.000’i Akmescit’te olmak üzere, 70.000 kadar insan kurşuna dizildi[53]. Düzinelerce insandan oluşan gruplar halinde götürüldüler, çekistlerin önünde çırılçıplak soyuldular ve “karşı-devrimciler” olarak kurşuna dizildiler. Stalin’e raporunda “Böylesine acımasız ve pervasız bir terör Kırım halkı arasında silinmez derecede acı bir tepkiye yol açtı. Herkes Sovyet çalışanlarına karşı bir tür güçlü, tamamen hayvanî bir korku, bir tür güvensizlik ve derinlerde gizli bir öfke hissediyor” diye yazdı[54].

Sultan-Galiyev, 1921 baharında Kırım’ın Sovyet yetkilileri tarafından ekonomik yağmalanması hakkında şunları bildirdi: “Kırım’da anormal koşullar yaratan ikinci şey, güney cephesi tarafından yapay olarak yürütülen onun ekonomik bakımdan kanının içilmesidir. Kırım’ın ele geçirilmesinden sonra, bu küçük bölgede en az 6 ordu kaldı: Budyonnıy’ın birinci ve ikinci süvari orduları, Makno ordusu, altıncı ve dördüncü ve diğer bazı ordular (N.D. Kaşirin komutasındaki 13. ordunun süvari birlikleri- P.G.) Hepsi Kırım pahasına beslendi ve Kırım’dan ayrılan her biri yanlarında büyük miktarda “ganimet ürünü”, ayrıca atlar vb. götürdü. Kızıl Ordu’nun ayrı müfrezeleri soygun yaptılar ve kimse onları durduramadı. Bu bana ve Lide’ye (Kırım bölgesel parti komitesi sekreteri – P.G.) teyit edildi. Barış zamanında 80.000’den fazla kişinin barınmadığı Akmescit’te, şu anda 4. Ordu’nun varlığıyla 200.000’e kadar insanın barınması karakteristiktir. Bütün bunların bir araya getirilmesinin Kırım boyunca korkunç bir ekonomik kriz yarattığı açıktır. Gıda durumu her geçen gün kötüleşiyor. Esas olarak Tatar nüfusunun yaşadığı tüm güney bölgesi şu anda kelimenin tam anlamıyla açlıktan ölüyor. Ekmek sadece Sovyet çalışanlarına verilirken, hem kasabalarda hem de köylerde nüfusun geri kalanı kesinlikle hiçbir şey almıyor. Tatar köylerinde zaten açlık vakaları var. Bebek ölümleri özellikle artıyor. Doğu Bölgesi Kadınlar Konferansı’nda Tatar delegeler, Tatar çocukların “sinek gibi öldüklerine” dikkat çekti”[55].

Kırım’ın kentsel ve kırsal nüfusuna yönelik kitlesel yağma, komünist “fazla mala el konulması” sloganı altında askerî birlikler tarafından gerçekleştirildi. Sultan-Galiyev, Stalin’e bu konuda şunları yazdı: “Merkezden (Akmescit) başlayarak daha sonra hızla taşraya yayıldı ve bazı yerlerde kronik bir hastalığa dönüştü. Son derece düzensiz bir şekilde gerçekleştirildi ve bir “el koyma”dan çok bir soyguna benziyordu. Kelimenin tam anlamıyla her şey götürüldü, sadece birkaç çarşaf kaldı. Ben de Alupka şehrinde böyle bir “müsadereye” tanık olmak zorunda kaldım. Bütün parti ve Sovyet çalışanları bu işle meşguldü. Kurumlar çalışmıyordu. “Müsadere” Kızıl Ordu’nun silahlı müfrezeleri tarafından gerçekleştirildi. Nedense Kızıl Ordu askerlerinin hepsi sarhoştu.” Kırım’da el konulan eşyanın, yiyeceğin hesabının tutulmadığına ve Kırım’ın fakirlerine hiçbir şey verilmediğine dikkat çekti[56].

Sultan-Galiyev’in Kırım’daki bir buçuk aylık çalışması ve Stalin’e verdiği muhtıra, RKP (b) liderliğinin Kırım’a yönelik siyasî çizgisine aykırıydı. Sultan-Galiyev, RSFSR Milliyetler Halk Komiserliği Kolegyumu’ndan çıkarıldı ve 14 Nisan 1921’de Stalin’e raporunu bu Kolegyum’un “eski” bir üyesi olarak imzaladı[57].

Akmescit’e gönderilen RKP (b) Merkez Komitesi aday üyesi S.M. Kirov, Mayıs ayında Kırım komünistlerinin Oblast Konferansı’nda yarımadada tahıl el konulmasına devam etme kararı aldı[58], bu da Kırım bölgesinde yeni bir “ekonomik kan içme” ve açlığın yoğunlaşması anlamına geliyordu. RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi S.M. Kirov’un katılımıyla ve yönetiminde, 1921 yaz ve sonbaharında, Parti Merkez Komitesi’nin emriyle, Kırım’ı açlıktan ölmekte olan bir bölge olarak tanıma, yarımadadan son yiyecek kalıntılarını pompalamayı durdurma önerilerini defalarca reddetti. Mart 1921’de ülke genelinde iptal edilen tahıla el konulması uygulamasının, Kırım’da Haziran 1921’e kadar yürütüldüğü sanılmaktadır[59]. Ancak bu Temmuz-Ağustos aylarında da durmadı. RKP (b) Merkez Komitesi aday üyesi S.M. Kirov da dahil olmak üzere Komünist Parti liderliğinin en ciddi suçu, 200.000 pud tohum materyali dahil olmak üzere, 1921’deki tüm tahıl hasadının Kırım’dan Rusya’ya nakledilmesiydi. Böylece sonbaharda Kırım’daki kış tarlası ekilmemiş kaldı[60].

Onun hakkında yeni gerçekler, yerel araştırmacılar A.G. Zarubin ve V.G. Zarubin’in Kazananı Olmayan Savaş. Kırım’daki İç Savaş Tarihinden kitabında verildi[61]. Zaten Eylül-Ekim aylarında (tatile giden Akulov’un yerine Kirov parti Oblast Komitesi’ne başkanlık ettiğinde), Kırım’da açlık kasıp kavuruyordu[62]. Binlerce insan açlıktan öldü. Bir avuç buğday için insan öldürülebilirdi. Bu arada, “Moskova’dan Kırım’a, Volga bölgesindeki açlık çeken insanların alınması gerektiğine dair telgraflar gönderildi”[63].

Ancak Kirov ve Akulov’un ayrılmasından sonra, parti Kırım Oblast Komitesi’nin yeni sekreteri A.İ. İzrailoviç, Kasım 1921’den itibaren yarımadadaki açlık kurbanlarına yardım etmek için bir komite kurdu ve yönetti. Kırım SSC’nin Merkezî İcra Komitesi defalarca en yüksek makamlardan Kırım’ı açlıktan ölmekte olan bir bölge olarak tanımalarını istedi. Ancak RKP (b) Merkez Komitesi Politbüro’su bu tür talepleri reddetmek için gizli bir karar aldı[64]. Kırım Açlıktan Ölmekte Olanlara Yardım Komitesi tarafından yetkilendirilen K.E. Sorin, Moskova’da “hemen Devlet Planlama Komisyonu, Merkezî İstatistik İdaresi, Gıda Halk Komiserliği, Eğitim Halk Komiserliği kaynaklı bir dizi olayla karşılaştığını” bildirdi. Kırım’ı açlıktan kırılan bir bölge olarak tanımadılar ve hatta ondan gıda vergisini (prodnalog) kaldırmayı bile reddettiler[65].

Bu süre zarfında Kırım’da 22.500 kişi açlıktan ölmüştü. RKP (b) Merkez Komitesi’nin bir organı olan Pravda gazetesi 18 Şubat 1922’de K.E. Sorin’in Kırım’daki açlık hakkında bir iletisini yayınladı. Burada şöyle deniyordu: “Volga bölgesinin tüm dehşeti mevcut Kırım’da. Bütün sığırlar ve atlar tamamen yendi, kırsal nüfus evlerini terk etti ve şehirleri sular altında bıraktı, ölüm oranı giderek artıyor Akyar-Akmescit-Gözleve otoyollarında, şehirlerde, sokaklarda ve istasyonların yakınında, anneleri tarafından terk edilmiş cesetler ve çocuklar ortalıkta yatıyor”[66].

16 Şubat 1922’de, RSFSR’nin Bütün Rusya Merkezî İcra Komitesi, Kırım SSC’yi açlık çeken bir bölge olarak kabul etti, ancak RKP (b)’nin Kırım ile ilgili gizli Politbüro kararı yürürlükte kaldı. RSFSC Gıda Halk Komiserliği, yüzbinlerce aç ve ölmekte olan Kırımlıya yardım etmek yerine, 1922’de Kırım MSSC’ye 1,2 milyon pud tahıl teslim etmesini emretti. Aynı zamanda aynî verginin toplanmasından, yani Rusya’ya yiyecek gönderilmesinden önce tarlaların ekilmesi yasaklandı[67]. Sonuç olarak, Kırım’daki ekim kampanyası yeniden kesintiye uğradı ve orada açlık 1923 yazına kadar -SSCB’nin diğer bölgelerinden daha uzun bir süre- devam etti[68].

Kırım Çeka’sının Kırım’daki Holodomor’un gidişatı hakkında Mart 1922’den kalma günlük raporları (svodki) korunmuştur. 3 Mart’ın günlük özeti şöyleydi: “Akyar’da cesetler pazarda yatıyor ve polis onları çıkarmayı reddediyor. Karasubazar’da günde 25 ila 30 ölüm kaydediliyor. Köylerde açlıktan ölenler kesinlikle kaderin insafına bırakılıyor”[69].

13 Mart 1922’de Kırım Çekası günlük raporunda üst düzey parti ve Sovyet organlarına şunları bildirdi: “Sahadan gelen raporlar her gün yamyamlık hadiseleri bildiriyor. Karasubazar’da yamyamlık yeniden ortaya çıktı: Bir anne 6 yaşındaki çocuğunu bıçakladı, pişirdi ve 12 yaşındaki kızıyla birlikte yemeye başladı. Kadın tutuklandı ve polisin sorgusu sırasında aklını kaybetti. Hastaneye kaldırılırken öldü. Yiyecek kaynaklarının eksikliği nedeniyle, yerel Pomgol (Açlara Yardım Komitesi – P.G.), açlara yarı aç bir durumda yaşamalarına imkân vermekten bile aciz, bunun sonucunda yamyamlık ve leş yeme meydana geliyor. … Hastaneler, açlıktan ölmek üzere olan ve takatsizlikten ölen insanlarla dolup taşıyor”[70].

Açlıktan ölenleri hastanelere göndermek işe yaramaz hale geldi ve onlar kendi başlarının çaresine bakmaya bırakıldı. 1922 baharından bu yana, Kırım’da sosyal bağların ve normal insan ilişkilerinin tamamen çökmesi dönemi başladı. Parti ve Sovyet Çalışanlarının Ekonomik Konferansı şöyle diyordu: “Bu aşama, tüm ahlakî ilkelerin ve yasalarla düzenlenen insanların bir arada yaşamasının tamamen çökmesiyle damgalandı: yağma, hırsızlık, cinayet ve dolandırıcılık her yerde. Açlığın yoldaşlarından biri olarak eşkıyalık, gelişiminin zirvesine ulaştı. Açlık tifüs salgınını uyandırdı. Bereketli Kırım topraklarında eşi benzeri görülmemiş sahneler oynandı[71]. Kırım Çeka’sına yapacak iş kalmamıştı: açlık, tifüs ve haydutlar Kırım’ı onlar olmadan yok etmişti.

Kırım SSC önderliği, Moskova’nın açlıktan ölmek üzere olanlara yardım etmek için aynî vergiyi kaldırmasını sağlayamadı. Bu tampon “cumhuriyet”in Merkezî İcra Komitesi Başkanı Yu. Gaven bir bitaraf (bezpartiynaya) Tatar konferansı düzenledi ve onun adına yardım için Müslüman Azerbaycan’a döndü. Bizzat imzalayark Azerbaycan SSC Halk Komiserleri Konseyi’ne gönderdiği 12 Mayıs 1922 tarihli bir telgrafta şunları bildirdi: “Kırım’da 400.000’den fazla insan, yani tüm Kırım halkının % 60’ından fazlası açlıktan ölüyor. 50.000’den fazla Tatar da dahil olmak üzere şimdiden 75.000 kişi açlıktan öldü. Tüm Tatar nüfusunun beşte birinden fazlası açlıktan öldü”[72]. Ancak Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi’ne o zamanlar S.M. Kirov başkanlık ediyordu ve ondan yardım bekleyemezdiniz.

Tabiî ki, Kırım’ın parti ve Sovyet nomenklaturasına gereken her şey sağlandı ve onlar aç kalmadılar. Üretimde çalışan ve yetersiz yiyecek tayınları alan işçi ve memurların en ufak bir kısmı bile açlıktan ölmedi, Sovyet kantinlerini kullandı. Tüm Kırım komünistlerine yardım edecek bir fon vardı. 1922’nin sonunda, RKP (b) Merkez Komitesi sekreteri V.V. Kuybışhev kesinlikle gizli bir belgede şunları emretti: “Kırım Oblast Komitesi’ne, öncelikle komünistlerin ihtiyaçlarını karşılamak için karşılıklı yardım fonuna devredilebilir kredilerden yararlanmasının önerilmesi. .. Kırım’ın açlık çeken bölgelerindeki komünistlere yardım etme ihtimali meselesinin açıklığa kavuşturulması”[73]. Lenin de dahil olmak üzere, parti seçkinlerinin iç savaş sırasında ve sonrasında tüm halkla birlikte açlıktan öldüğüne dair Sovyet efsaneleri, yaygın komünist yalanlardı.

1922’de Kırım’daki açlık, yalnızca ekilen alanlardaki keskin düşüş -tohum yoktu ve köylüler ölüyordu- nedeniyle şiddetlenmedi. Yaygın açlığın ana nedeni, Kırım gıda vergisinin “pompalanması” idi. RKP (b) Merkez Komitesi Politbürosu ve RSFSC Halk Komiserleri Konseyi, Rusya’ya Kırım tahılı gönderme programını onayladı ve buna sıkı sıkıya uyulmasını talep etti. Bu amaçla, 1922’de, RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi’ne yardım etmek için, önde gelen parti lideri, Bütün Rusya Merkezî İcra Komitesi Başkanı (30 Aralık 1922’den sonra SSCB Merkezî İcra Komitesi Başkanı) M.İ. Kalinin gönderildi. “Kırım’ın zor durumuna” ikna olmuştu, ancak RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi’ni, aynî vergi tahsilatındaki yetersiz faaliyeti nedeniyle parti Merkez Komitesi’nin “suçlamalarından” korumadı. Kırım Gıda Halk Komiserliği, 15 Eylülde yapılması planlanan 800.000 pudluk gıda vergisi tahsilatının herhangi bir “faaliyete” ihtiyaç duyulmadan toplandığını bildirdi[74]. Kırım köylüleri, Çeka’nın baskılarından ve özel “koruyucu” müfrezelerden o kadar korkmuşlardı ki, direnmeden tüm tahılı bırakarak kendilerini açlığa mahkum ettiler. Gıda vergisi teslim planına uyuldu: 1922’nin dörtte üçü için, Kırım SSC 800.000 puddan fazla -1.2 milyon pudluk toplam hacmin tam olarak 3/4’ü- tahıl teslim etti. Hiç şüphe yok ki, RKP (b)’nin Kırım Oblast Komitesi ve Çeka aynı dakiklikle kalan 400.000 pud gıda ürününü yeni gelen 1923 yılından önce ele geçirdi.

Kırım’ın “ekonomik olarak kanının içilmesi” (ve basitçe soygunu) 1922’ye kadar devam etti, ancak yarımadanın Wrangel ve İtilaf birlikleri tarafından işgal edilmesi tehdidi artık mevcut değildi. Kırım’da el konulan tahıl trenle Rusya’ya gönderildi, daha küçük bir kısmı Kırım SSC Gıda Halk Komiserliği’ne aktarıldı. Ocaktan Eylül 1922’ye kadar, Kırım yalnızca 318.691 pud tahıl aldı (9 ayda kişi başına ortalama 8 kg!). Bu verilere atıfta bulunan tarihçiler, yanlış olarak, belirtilen miktardaki tahılın Kırım dışından, özellikle Moskova merkezden açlara yardım etmek için teslim edildiğine inanıyorlar[75].

Açlıktan ölmek üzere olan Kırımlılara gerçek yardım, komünistlerin her zaman Rusya ve Ukrayna’daki “Sovyet halkının” düşmanı olarak gösterdiği kişilerden geldi. 1 Eylül 1922’den itibaren Rusya’daki açları kurtarmak için özel olarak oluşturulan Amerikan Yardım İdaresi (ARA), yalnızca Kırım’da 162.500 kişiyi doyurdu[76]. Açlara yardım, Vatikan, Norveç, Hollanda, İtalya ve Türkiye’nin yanı sıra Amerikan Kuveykırlar (Quakers), Alman Mennonitler ve yurtdışındaki Müslüman hayır kurumlarının misyonları tarafından sağlandı. Kırım’daki millî cemaatler Konstantiniye’den (İstanbul) parayla ve bedava yiyecek aldılar[77]. Türkiye’de açlık yoktu, çünkü devrim [millî mücadele kastediliyor olsa gerek – EMEL] sırasında Türk sosyalistleri [Kemalistler kastediliyor olsa gerek – EMEL] komünistlerin iktidara gelmesine izin vermediler ve 1923’te partilerini kapattılar. (Bu nedenle Türkler her zaman BDT ülkeleri ve Rusya halklarından daha iyi yaşarlar).

RKP (b) Merkez Komitesi Politbürosu, Lenin ve Stalin, açlıktan ölmekte olan Kırım SSC’ye uluslararası yardım yetkisini çok geç verdi. Üstelik çoğu açlığa gitmedi. Bu, o zamanın Kırım Tatar halk türküsünde kayıt altına alınmıştır: “Ambarlar Amerikan tahılıyla dolu olsa da / anneler çocuklarını yiyor”[78].

Kırım’dan Rusya’ya sadece “savaş ganimetleri” ve 1921-1922 hasadı değil, aynı zamanda kömür rezervleri, endüstriyel hammaddeler, fabrikaların değerli ekipmanları ve Akmescit’ten tüm Anatra uçak montaj fabrikası (15 No.lu askerî fabrika) taşındı. Arşiv malzemelerine dayanarak, ünlü yerel Akmescit tarihçisi V.E. Polyakov, “Anatra” makalesinde, bu hırsızlığın Moskova departmanları tarafından RKP (b) Merkez Komitesi Politbürosu’nun talimatı ve desteğiyle işlendiğini gösterdi. Kırım fabrikalarına sübvansiyonlar reddedildi, işçilere aylarca ödeme yapılmadı, ekipmanlar ellerinden çekip alındı, bu da işsizliği artırdı. Moskova’dan Kırım’a Rusya’ya fabrika malzemeleri göndermeye başlayan bir “tam yetkili tasfiye komisyonu” geldi[79].

İşçiler, Kırım makamlarının desteğiyle, Anatra fabrikasından teçhizatlı vagonların sevk edilmesini ertelediler. Ancak RKP (b) Merkez Komitesi Politbürosu üyesi L.B. Kamenev’den (o sırada Parti Genel Sekreteri İ. Stalin’in arkadaşı) Akmescit’e müthiş bir telgraf geldi ve ardından fabrika Rusya’ya gitti. Kırım SSC bu hırsızlığa itiraz etmeye çalıştı, bir telgraf gönderildi: “Moskova, Kremlin. 16/11/22 … Kırım Ekonomi Konferansı, faaliyetlerinin gizliliğini gerekçe göstererek tasfiye komisyonunun ne görüşünü ne de kararını dikkate almak istemediğini bildirdi; ECOSO (Kırım Ekonomi Konferansı), bırakın ihracatın kontrolünü, götürülen malların listelerini vermeyi bile reddetti. Tesis, daha ileri bir operasyon için uygun olmayan bir biçimde Kırım Halk Komiserleri Konseyi’ne bırakıldı. Sadece havacılık ekipmanı değil, aletler dahil her şey çekip alındı”[80].

Kırım’ın en büyük fabrikalarından biri (neredeyse bin işçiye gelir sağlayan) “kendi enerji santrali, nakil hatları ile birlikte…” alıp götürüldü[81]. Ancak (Polyakov’un düşündüğü gibi) varlığını kaybetmedi, Rusya’daki uçak fabrikalarından birinin (görünüşe göre Voronej’deki) temelini attı. Kırım’ın tüm bu “Anatraendüstriyel” boşaltılması, yıkımı artırdı ve işçileri yok olmaya mahkum etti.

RKP (b)’nin tepesindekilerin, geçici olarak işgal edilmiş, düşman, “burjuva” bir bölge olarak Kırım’a ilişkin siyasî rotası, başta Tatarlar olmak üzere, Kırım halkına karşı gerçek bir soykırıma dönüştü. Düşük gösterilen resmî verilere göre, Mayıs 1922’de Kırım’da 75.000 kişi açlıktan öldü. Holodomor, burada 1923 yazına, yeni hasadın toplanmasına kadar -yani daha bir yıl daha- devam etti. 1921’den 1923’e kadar Kırım’ın nüfusu 719.500’den 569.500 kişiye, yani 151.000 kişi düştü. Karasubazar’da yaşayanların sayısı % 48, Eski Kırım’da % 40,8, Kefe ve Sudak bölgesinde % 36 azaldı. Dağ eteklerinde ve güney kıyılarındaki birçok Tatar köyü tamamen yok oldu. Kırım İstatistik Bürosu’na göre, yalnızca 1921/22 malî yılında 76.000 Kırım Tatarı açlıktan öldü[82].

Eldeki veriler, RKP (b) Merkez Komitesi’nin 1921-1923’te Kırım ile ilgili özel politikasının Kırım Tatarlarının üçte birinin, tüm “tampon” Kırım SSC nüfusunun toplu infazlar ve açlık nedeniyle dörtte birinin yok edilmesine yol açtığı sonucuna varmamıza izin veriyor. Komünist liderliğin bu politikası, kendi halkının çoğuna karşı yürütülen iç savaşın bir devamı niteliğindeydi. Sonraki yıllarda da durmadı, 1927-1930’da tahıla el konulmasında ve kulakların tasfiyesinde, cebrî kolektifleştirmede ve 1932-1933’teki Holodomor’da, 1930’ların kitlesel zulümlerinde, ardından savaş sonrası dönemdeki 1946-1947 açlık ve zulümlerinde de kendini gösterdi.

Organizatörlerinden ve icracılarından biri de 1921’de Kırım’da S.M. Kirov olan, komünistlerin kendi halkına yönelik zulüm politikası rastgele peyda olmuş bir şey değildi. Ne de olsa, “büyük” öğretmenleri K. Marx, “eski toplumun can çekişmesi ve yeni toplumun kanlı doğum sancılarının yalnızca tek bir yolla, devrimci terörizmle azaltılabileceğini” yazmıştı[83]. Lenin ve Stalin’e de K. Marx’ın işçilerin “yalnızca mevcut ilişkileri değiştirmek için değil, aynı zamanda kendilerini değiştirmek için de 15, 20, 50 yıllık iç savaş ve uluslararası savaşlardan sağ çıkmaları gerektiği” şeklindeki vasiyeti rehberlik ediyordu[84].

SBKP Merkez Komitesi aday üyesi Kirov’un önderliğinde oluşturulan Kırım SSC, statüsünü hızlı ve fark edilmeden muhtar bir cumhuriyet olarak değiştirdi ve 20 yıldan fazla bir süre varlığını sürdürdü. Her zaman Rusya Federasyonu’nun kör bir köşesi oldu. Nüfus azalması ve düşük yatırım nedeniyle, Kırım ekonomisini ve kültürünü eski haline getirmek ve geliştirmekte diğer bölgelere göre daha ağır kalmıştır. Bu cumhuriyet, Kırım Tatar halkına yönelik bir soykırımla başlamış ve bir başka soykırımla sona ermiştir.

* Rusça aslı Kultura narodov priçernomorya dergisi, no.4, 1998, s. 51-61’de yayınlanmıştır.

** Pyotr İvanoviç Garyov (1923-2001) Akmescit’teki Tavrida Millî Üniversitesi’nde tarih profesörü.

[1] Garçyov P.İ., Kononeko L.P., “ V.İ. Lenin i utrovennya yedinogo frontu oboronı na Pivdni v berezni kvitki 1918 r.”,  Ukrayinskıy istorıçnıy jurnal, 1979, № 4; Garçyov P.İ.,  “Deyatelnost V.İ. Lenina po sozdanio edinogo fronta oboronı stranı na yuge Sovetskoy respubliki vesnoy 1918 g.”, Zaşçita Velikogo Oktyabra. Sb. Statey İnstituta istorii AN SSSR.  М., 1982; Garçyov P.İ., “O sozdanii i znaçenii krımskih sovetskih respublik v 1918-1919 gg.”, İnformatsionno-metodiçeskiy byulleten, Vıpusk IV., Simferopol, 1990.

[2] Garçyov P.İ., “O roli Tsk RKP(b) v sozdanii Krımskoy respubliki v aprele-maye 1919 g.”, Problemı istorii. Tezisı dokladov nauçnoy konferentsii. Vıpusk 2., Simferopol, 1991; Garçyov P.İ., Ovod V.V., « Pro stvorennya Krımskoy Radyanskoy Respubliki v 1919 rotsi », Ukrayinskiy istorıçnıy jurnal, 1991, № 4.

[3] Lenin V.İ., Polnoe sobranie soçinenie, Cilt 42, s. 130.

[4] “Doklad bıvşego çlena kollegii Narkomnatsa Sultan-Galieva o polojenii v Krımu », Krımskiy arhiv. İstoriko-kraevedçeskiy jurnal, № 2, Simferopol, 1996, s. 87.

[5] Broşevan V.M., “O mehanizme obrazovaniya Krımskoy ASSR v 1921 g.”,  İnformatsionno-metodiçeskiy byulleten, Vıpusk 2, Çast II, Simferopol, 1989, s. 77.

[6] Broşevan V.M., a.g.e., s. 77-78.

[7] “Doklad…”, s. 84-92.

[8] “Doklad…”, s. 93.

[9] Broşevan V.M., a.g.e., s. 79.

[10] Deyateli Soyuza Sovetskih Sotsialistiçeskih Respublik i Oktyabrskoy  revolyutsii. Avtobiografii i biografii, Yeniden basım, М., 1989, s. 191.

[11] Grajdanskaya voyna i voyna i voyennaya interventsiya v SSSR. Entsiklopediya, М., 1983, s. 259.

[12] RTsHİDNİ (Moskova). F. 80. Op. 5, D.30, s. 102.

[13] Tsentralnıy gosudarstvennıy arhiv Krıma, F.İp (Krımskiy obkom partii). Opis 1, d.55, l.1-14; d.56, l.6-139; d.60, l.59-93

[14] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.52, l.7.

[15] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.60, l.68-70

[16] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.55, l.7-14; d.56, l.132, vd.

[17] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.64, l.243.

[18] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.52, l.9, 22; d.56, l.11.

[19] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.56, l.1,2,7; d.60, l.59.

[20] Grajdanskaya voyna …, s. 259.

[21] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.56, l.6.

[22] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.53, l.11, 12; d. 56, 1.1.

[23] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.30, l.1,2; d.56, l.32.

[24] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d .56, l.7; d.60, l.59.

[25] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.53, l.19.

[26] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.52, l.2.

[27] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.52, l.9.

[28] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.60, l.61.

[29] Broşevan V.М., Formançuk А.А. Krımskaya respublika: god 1921-y, Simferopol, 1992, s. 13.

[30] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d. 56, l.8.

[31] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.56, l.10,11; d.60, l.71 -78.

[32] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.56, l .14; d.60, l. 82.

[33] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.56, l.15.

[34] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.56, l.15.

[35] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d. 56, l.15.

[36] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.59, l.1-3.

[37] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.56, l.16.

[38] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.53, l.10.

[39] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.56, l.87-89, 99.

[40] TsGA Krıma. F.150p (İspart Krımskogo obkoma partii). Opis 1, d.312, l.218.

[41] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.64, l.243, 253.

[42] TsGA Krıma. F.150p … Opis 1, d.55, l.7-9.

[43] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.64, l.44, 65,72,75,78.

[44] TsGA Krıma, F.Ip … Opis 1, d.64, l.179).

[45] TsGA Krıma, F.Ip … Opis 1, d.56, l.12-14; d.56, l.133-139.

[46] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.56, l.138,139; d.64, l.222.

[47] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.53, l.2-19.

[48] “Konstitutsiya Krımskoy Sotsialistiçeskoy Sovetskoy Respubliki, prinyatoy I-m Vsekrımskim Uçreditelnım syezdom Sovetov 10 noyabra 1921 goda”, İnformatsionno-metodiçeskiy byulleten. Vıpusk pervıy, Simferopol, 1989, s. 29-30.

[49] A.g.e., s. 30.

[50] A.g.e., s. 37.

[51] Lenin V.İ. Polnoe sobranie soçinenie, Cilt 42, s. 74.

[52] “Doklad bıvşego çlena kollegii … “, s. 86.

[53] A.g.e., s. 86.

[54] A.g.e., s. 86.

[55] A.g.e., s. 87.

[56] A.g.e., s. 88.

[57] A.g.e., s. 84.

[58] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.52, l.9.

[59] Zarubin A.G, , Zarubin V.G., Bez pobediteley. İz istorii grajdanskoy voynı v Krımu, Simferopol, 1997, s. 334-335.

[60] Tsentralnıy gosudarstvennıy … Opis 1, d.53, l.2-19.

[61] Zarubin A.G, Zarubin V.G., Bez pobediteley …, s. 335-343.

[62] A.g.e., s. 334.

[63] A.g.e., s. 334, 336.

[64] A.g.e., s. 336.

[65] A.g.e., s. 336.

[66] A.g.e., s. 338.

[67] A.g.e., s. 335.

[68] A.g.e., s. 342.

[69] A.g.e., s. 337.

[70] A.g.e., s. 338.

 

[71] A.g.e., s. 337, 339.

[72] A.g.e., s. 337.

[73] A.g.e., s. 341.

[74] A.g.e., s. 335.

[75] A.g.e., s. 341.

[76] A.g.e., s. 341.

[77] A.g.e., s. 341.

[78] A.g.e., s. 345. [Bu mısralar söz konusu türküden bir dörtlüğe yer veren A.K. Konçevskiy’in “Proşloye i nastoyaşçeye v pesnyah Krıma” adlı makalesinde geçmektedir. Graçyov, Zarubin’lerin Bez pobediteley adlı eserlerinin 345. sayfasındaki bir dipnottan aktarım yapmış, ki burada Konçevskiy’in makalesi’nin künyesi Krım dergisi, 1925, No.1, s. 33 olarak verilmiş. Konçevskiy’in işbu makalesinin tamamının iktibas edildiği Nariman İbadullayev tarafından yayına hazırlanan Zabveniyu ne podlejit adlı, 1992 yılında Kazan’da yayınlanan derlemede makalenin künyesi Krım dergisi, 1926, No. 2 olarak veriliyor].

[79] Polyakov V, Anatra. Stranitsı Krımskoy leninianı, Simferopol, 1989.

[80] A.g.e., s. 116-117.

[81] A.g.e., s. 117.

[82] Zarubin A.G, Zarubin V.G., Bez pobediteley …, s. 337, 342.

[83] Marx K ve Engels F., Soç., Cilt V, s. 494.

[84] Marx K ve Engels F., Soç., Cilt VIII, M.-L., 1930, s. 506; Stalin, Voprosı leninizma, 11.baskı, M., 1947, s. 28.

TAVSİYELER

MÜSTECİB ÜLKÜSAL’I KABRİ BAŞINDA ANDIK

Emel dergimizin kurucusu, başyazarı, Kırım Milli Kurtuluş Merkezi Başkanı, Emel Kırım Vakfımızın kurucusu ve 10 …